KHÉO NÓI

Một thời Thế Tôn trú ở Sàvatthi, tại Jetavana. Tại đấy, Thế Tôn gọi các Tỷ kheo:

Này các Tỷ kheo, đầy đủ bốn đức tánh này lời nói được xem là thiện thuyết, không phải ác thuyết, không có tội và không bị người có trí chỉ trích. Thế nào là bốn?

Ở đây, này các Tỷ kheo, Tỷ kheo nói lời thiện thuyết, không nói lời ác thuyết; nói lời đúng pháp, không nói lời phi pháp; nói lời ái ngữ, không nói lời ác ngữ; nói lời chơn ngữ, không nói lời phi chơn. Đầy đủ bốn đức tánh này lời nói được xem là thiện thuyết, không phải ác thuyết, không có tội và không bị người có trí chỉ trích.

Rồi Tôn giả Vangìsa từ chỗ ở trong hội chúng đứng dậy, chắp tay hướng về Thế Tôn nói lên bài kệ tán thán: “Ai nói lên lời gì, lời ấy không khổ mình, lại không làm hại người, lời ấy là thiện thuyết. Ai nói lời ái ngữ, lời nói khiến hoan hỷ, lời nói không ác độc. Những lời nói đúng pháp, và những lời chân thật, là lời nói bất tử”.

(ĐTKVN, Tương Ưng Bộ I, chương 8, phần Khéo nói [lược], VNCPHVN ấn hành, 1993, tr.415)

LỜI BÀN:
Lời nói là một phương tiện giao tiếp cực kỳ quan trọng trong đời sống con người. Thử hình dung nhân loại sẽ sống ra sao nếu thiếu vắng ngôn ngữ, lời nói. Tuy nhiên, lời ăn tiếng nói của con người vốn đầy đủ hai mặt; có những lời nói đem đến sự hiểu biết và yêu thương đồng thời cũng có những lời nói đem đến đổ vỡ, chia rẽ và thù hận. Vì thế, ông cha ta đã từng kinh nghiệm “lời nói không mất tiền mua, lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau”.

Nói cho vừa lòng nhau hay thiện thuyết là cả một nghệ thuật sống. Con người phải học tập, rèn luyện và tu dưỡng thân tâm trong một thời gian dài mới mong hoàn thiện lời ăn tiếng nói của mình. Vì ngôn ngữ bị chi phối bởi tư duy, “ý dẫn đầu các pháp”, nên muốn nói cho vừa lòng nhau tất phải dựa trên một tâm thái sáng suốt, định tĩnh và chan chứa tình thương. Thiếu đi những yếu tố này tức tâm không được kiểm soát, chánh niệm không có mặt thì khả năng ác thuyết, những lời nói gây khổ đau cho bản thân và mọi người có thể xảy ra bất cứ lúc nào.

Khéo nói ở đây không phải nói nhằm được lòng người để thủ lợi. Khéo nói là nói ra những lời đem lợi ích, an lạc đến cho mình và người, trong hiện tại và cả tương lai. Tu tập trọn vẹn giới không nói dối (không nói sai sự thật, không nói lời chia rẽ, không nói lời hung ác, không nói lời xu nịnh nhằm xiêu lòng người) thì người con Phật có thể đạt được khả năng thiện thuyết.

Khổ đau trong đời sống con người rất nhiều và nguyên nhân của những nỗi khổ ấy xuất phát từ lời nói cũng không phải là ít. Do vậy, tu tập chuyển hóa khẩu nghiệp để trở thành người khéo nói, thiện thuyết nhằm đem lại hạnh phúc, an vui cho tự thân và cộng đồng là trách nhiệm của mỗi người con Phật.L