Phật khen tài làm thị giả của Ànanda[21]

Một lát sau, không thấy Thượng tọa Ànanda bên cạnh, Phật hỏi :

–Này Anuruddha, Ànanda đâu, sao Như Lai không thấy ?

Một vị khất sĩ thưa :

–Bạch Thế Tôn, con thấy sư huynh Ànanda đang đứng khóc sau một cội cây. Sư huynh nói một mình “Ta chưa thành tựu được đạo nghiệp mà thầy ta đã tịch. Con mắt của thế gian đã nhắm lại. Ta không còn ai để nương tựa. Có ai thương ta bằng thầy ta đâu !”

Phật bảo vị khất sĩ đi gọi Thượng tọa Ànanda đến, rồi ngài an ủi Thượng tọa :

–Này Ànanda, đừng buồn khổ nữa. Như Lai đã từng nhắc thầy là tất cả các pháp đều vô thường, có sanh thì có diệt. Làm sao có sanh mà không có diệt cho được? Ànanda, mấy mươi năm nay thầy đã hầu cận Như Lai, săn sóc Như Lai với tất cả tấm lòng thương mến của thầy. Thầy đã khôn khéo và tế nhị giúp đỡ Như Lai trong mọi công việc lớn nhỏ. Như Lai rất cám ơn thầy. Công đức của thầy rất lớn. Nhưng này Ànanda, thầy có thể đi xa hơn nữa. Nếu thầy nương theo Chánh Pháp, cố gắng tinh tấn thêm chút nữa thì thầy sẽ thoát khỏi sanh tử, đạt được giải thoát, vượt lên trên mọi sầu khổ bi ai. Như Lai tin chắc thầy sẽ làm được điều đó, và đó cũng là điều làm Như Lai vui lòng nhất.[22]

Nhìn các vị khất sĩ đang ngồi xung quanh, đức Phật nói :

–Này các thầy, làm thị giả cho Như Lai, không ai bằng Ànanda. Ngày xưa có những thị giả đánh rơi bát và y của Như Lai xuống đất. Nhưng với Ànanda, những chuyện ấy không bao giờ xảy ra. Ànanda lo cho Như Lai rất chu đáo từ việc nhỏ đến việc lớn. Nhất là thầy rất khéo léo thu xếp đúng chỗ và đúng lúc cho Như Lai gặp một khất sĩ, một nữ khất sĩ, một cư sĩ, một vị quốc vương, một vị đại thần, một tu sĩ ngoại đạo, vân vân.

“Này các thầy, Ànanda có bốn ưu điểm đặc biệt như sau: Thường khi có ai muốn gặp Như Lai thì gặp Ànanda trước, vừa gặp mặt Ànanda thì họ đã sanh lòng cảm mến; khi Ànanda mở lời nói chuyện với họ thì họ càng cảm mến hơn; khi Ànanda thuyết giảng một thời pháp ngắn thì họ rất hoan hỉ muốn được nghe thêm; khi Ànanda làm thinh thì họ vô cùng thích thú nhìn Ànanda im lặng.

“Này các thầy, Ànanda là một thị giả có đầy đủ phẩm hạnh như các thị giả của 6 đức Phật quá khứlà Vipassi (Tỳ Bà Thi), Sikhi (Thi Khí), Vessabhù (Tỳ Xá Phù), Kakusandha (Câu Lưu Tôn), Konàgamana (Câu Na Hàm), Kassapa (Ca Diếp)[23], nhờ có 8 đức tính sau đây:

1- Tín căn bền vững: Khi nghe Như Lai giảng dạy, Ànanda liền có đức tin vững chắc và ghi nhớ đầy đủ, không sai, không thiếu.

2- Tâm tính chất trực: Tâm tính hiền hòa, chất phác, ngay thẳng, dễ gây cảm tình với tất cả mọi người.

3- Thân không bệnh khổ: Rất ít khi mắc bệnh.

4- Thường siêng tinh tấn: Vững tin theo Chánh Pháp, cứ một đường thẳng tiến, không bao giờ thối chí ngã lòng.

5- Niệm căn đầy đủ: Luôn luôn ghi nhớ Chánh Pháp, không bao giờ quên.

6- Tâm không kiêu mạn: Luôn luôn nhẫn nhịn, hòa nhã với tất cả mọi người.

7- Thành tựu định ý: Tâm ý không bao giờ rời Chánh Pháp.

8- Từ nghe sanh trí: Nghe rồi suy nghĩ, rồi hiểu, trí tuệ phát sáng.

“Như Lai nghĩ là nếu các bậc giác ngộ trong tương lai mà có được một vị thị giả giỏi thì vị thị giả ấy cũng chỉ giỏi bằng Thượng tọa Ànanda là cùng.”

Thượng tọa Ànanda lau nước mắt nói :

–Bạch Thế Tôn, xin Thế Tôn đừng nhập niết bàn ở đây. Kusinàgar chỉ là nơi hẻo lánh. Có nhiều nơi xứng đáng hơn để Thế Tôn nhập diệt như Campà, Ràjagaha, Sàvatthi, Sàketa, Kosambi hay Benares (Varanasi). Xin đức Thế Tôn chọn một trong những nơi ấy để nhập diệt cho đông đảo quần chúng có cơ duyên nhìn mặt Thế Tôn lần cuối, và cung kính cúng dường xá-lợi.

–Này Ànanda, Kusinàgar là một nơi quan trọng lắm. Tuy hiện nay nó là một làng nhỏ hẻo lánh, nhưng trước kia nó là một thủ đô rất phồn thịnh tên là Kusavati (Câu Xá Bà Đề), có lâu đài nguy nga, có công viên xinh đẹp, dân chúng đông đúc đều an cư lạc nghiệp. Lúc bấy giờ Như Lai là Chuyển luân vương Mahà Sudassana (Đại Thiện Kiến)[24]tại đây. Này Ànanda, hiện giờ tại rừng cây sàla này cũng không phải vắng vẻ đâu. Rất đông đảo chư Thiên đang tập họp trổi nhạc, ca hát, tung hoa mạn-đà-la (mandara) và hoa mạn-thù-sa (manjusaka) cúng dường Như Lai kia. Bây giờ thầy hãy đến gặp các giới chức của bộ tộc Malla, báo cho họ biết rằng đêm nay, vào lúc canh ba (nửa đêm) Như Lai sẽ nhập niết bàn trong rừng cây sàla của họ.

Sau khi nghe Thượng tọa Ànanda báo tin, dân chúng kéo hết gia đình đến chiêm bái Phật. Số người quá đông, Thượng tọa Ànanda phải mời từng gia đình vào một lượt, bắt đầu từ canh một (7 giờ tối).