Chương VI: Nghiệp Và Quả Của Nghiệp đã được trình bày xong trong quyển IV của bộ Nền-Tảng-Phật- Giáo, tiếp theo chương VII: Phước-Thiện (Puñña- Kusala) này sẽ được trình bày trong quyển V này.

Phước dịch từ danh từ Pāḷi: puñña. Thiện dịch từ danh từ Pāḷi: kusala.

Định nghĩa danh từ puñña:

Attano santānaṃ punāti sodhetīti puññaṃ.

Trạng-thái làm cho thiện-tâm của mình trong sạch gọi là phước.

Phước trái nghĩa với tội.

Tội danh từ Pāḷi gọi là pāpa.

Định nghĩa danh từ pāpa:

Apāyaṃ pāpenantīti pāpāni.

Những ác-nghiệp trong 12 ác-tâm (bất-thiện-tâm) cho quả tái-sinh kiếp sau trong 4 cõi ác-giới là địa-ngục, a- su-ra, ngạ-quỷ, súc-sinh, gọi là tội.

Định nghĩa danh từ kusala:

Kucchite pāpadhamme salayantīti kusalāni.

Các tâm nào có khả năng diệt những ác-pháp ô- nhiễm trong tâm, các tâm ấy gọi là các thiện-tâm.

Thiện-tâm trái nghĩa với bất-thiện-tâm hoặc ác-tâm. Kusalā anavajjasukhavipākalakkhaṇā.

Thiện-nghiệp trong thiện-tâm có trạng-thái không có tội-lỗi, cho quả an-lạc.

Phước đồng nghĩa với thiện.

Tội đồng nghĩa với bất-thiện hoặc ác.

• Trong quyển Phước-Thiện này không đề cập đến ác-nghiệp, chỉ giảng giải 10 phước-thiện thuộc về dục- giới thiện-nghiệp hoặc đại-thiện-nghiệp trong 8 dục-giới thiện-tâm hoặc 8 đại-thiện-tâm mà thôi.
• Thiện-nghiệp đó là tác-ý tâm-sở đồng sinh với 21 hoặc 37 tâm đó là 8 dục-giới thiện-tâm + 5 sắc-giới thiện-tâm + 4 vô-sắc-giới thiện-tâm + 4 hoặc 20 siêu- tam-giới thiện-tâm đó là 4 hoặc 20 Thánh-đạo-tâm.

Thiện-nghiệp có 4 loại:

• Dục-giới thiện-nghiệp trong 8 dục-giới thiện-tâm.
• Sắc-giới thiện-nghiệp trong 5 sắc-giới thiện-tâm.
• Vô-sắc-giới thiện-nghiệp trong 4 vô-sắc-giới thiện-tâm.
• Siêu-tam-giới thiện-nghiệp trong 4 hoặc 20 siêu- tam-giới thiện-tâm đó là 4 hoặc 20 Thánh-đạo-tâm.

Trong quyển Phước-Thiện này chỉ đề câp đến dục- giới thiện-nghiệp hoặc đại-thiện-nghiệp trong 8 dục- giới thiện-tâm hoặc 8 đại-thiện-tâm mà thôi, không đề cập đến sắc-giới thiện-nghiệp, vô-sắc-giới thiện-nghiệp và siêu-tam-giới thiện-nghiệp.

• Đại-thiện-nghiệp đó là tác-ý tâm-sở đồng sinh với 8 đại-thiện-tâm tạo 10 đại-thiện-nghiệp do nương nhờ nơi thân, khẩu, ý, và tạo puññakriyāvatthu, có 10 loại phước-thiện.

Đại-thiện-nghiệp có 10 loại do nương nhờ 3 môn: thân-môn, khẩu-môn, ý môn, như sau:

• Thân đại-thiện-nghiệp có 3 loại:
• Đại-thiện-nghiệp không sát-sinh.
• Đại-thiện-nghiệp không trộm-cắp.
• Đại-thiện-nghiệp không tà-dâm.

• Khẩu đại-thiện-nghiệp có 4 loại:
• Đại-thiện-nghiệp không nói dối.
• Đại-thiện-nghiệp không nói lời chia rẽ.
• Đại-thiện-nghiệp không nói lời thô tục.
• Đại-thiện-nghiệp không nói lời vô ích.
• Ý đại-thiện-nghiệp có 3 loại:
• Đại-thiện-nghiệp không tham lam tiền của người khác.
• Đại-thiện-nghiệp không thù hận người khác.
• Đại-thiện-nghiệp có chánh-kiến.

Đó là 10 đại-thiện-nghiệp phát sinh do nương nhờ thân, khẩu, ý.⁽¹⁾

Và * Đại-thiện-nghiệp đó là tác-ý tâm-sở đồng sinh với 8 đại-thiện-tâm tạo puññakriyāvatthu, có 10 loại phước-thiện.

Chương VII: Phước-Thiện này trình bày puñña- kriyāvatthu, có 10 loại phước-thiện.

Puññakriyāvatthu (Puñña+kriyā+vatthu)

• Puñña: phước-thiện làm cho đại-thiện-tâm trở nên trong sạch, đó là bố-thí, giữ-giới, hành pháp thiền-định, hành pháp thiền-tuệ, v.v…
• Kriyā: bậc thiện-trí nên tạo phước-thiện.
• Vatthu: bố-thí, giữ-giới, pháp-hành thiền-định, pháp-hành thiền-tuệ, v.v… là nhân phát sinh phước- thiện cho quả báu an-lạc.

Puññakriyāvatthu: pháp phát sinh 10 phước-thiện đó là bố-thí, giữ-giới, hành-thiền, cung-kính, hỗ-trợ, hồi- hướng, hoan-hỷ, nghe-pháp, thuyết-pháp, chánh-kiến,

¹ Tìm hiểu trong bộ Nền-Tảng-Phật-Giáo, quyển IV Nghiệp Và Quả Của Nghiệp, cùng soạn giả

mà bậc thiện-trí nên tạo, để phát sinh phước-thiện cho quả báu an-lạc.

Puññakriyāvatthu có 10 pháp phát sinh 10 phước- thiện đó là:

1. Dānakusala: phước-thiện bố-thí.
2. Sīlakusala: phước-thiện giữ-giới.
3. Bhāvanākusala: phước-thiện hành-thiền.
4. Apacāyanakusala: phước-thiện cung-kính.
5. Veyyāvaccakusala: phước-thiện hỗ-trợ.
6. Pattidānakusala: phước-thiện hồi-hướng.
7. Pattānumodanakusala: phước-thiện hoan-hỷ.
8. Dhammassavanakusala: phước-thiện nghe-pháp.
9. Dhammadesanākusala: phước-thiện thuyết-pháp.
10. Diṭṭhijukammakusala: phước-thiện chánh-kiến.

Phần Giải Thích

1. PHƯỚC-THIỆN BỐ-THÍ (Dānakusala)

Dānakusala: Phước-thiện bố-thí:

Định-nghĩa Dāna:

Dīyati etenāti dānaṃ:

Thí-chủ bố-thí với tác-ý tâm-sở đồng sinh với đại- thiện-tâm tạo phước-thiện bố-thí gọi là dānakusala: phước-thiện bố-thí

Trong kinh Sappurisadānasutta⁽¹⁾Đức-Phật dạy người thiện-trí tạo phước-thiện bố-thí có 4 chi-pháp, được tóm lược như sau:

• Này chư tỳ-khưu! Người thiện-trí tạo phước-thiện bố-thí với đức-tin trong sạch nơi Tam-bảo, tin nghiệp và quả của nghiệp, người ấy sẽ được quả báu là có

¹ Aṅguttaranikāya, Pañcakanipātapāḷi, kinh Sappurisadaanasutta.

nhiều của cải tài sản, giàu sang, phú quý, còn có quả báu đặc biệt đó là người có sắc thân rất xinh đẹp, có màu da mịn màng trắng trẻo, đáng được mọi người ngưỡng mộ.

2. Người thiện-trí tạo phước-thiện bố-thí với đại- thiện-tâm cung-kính người thọ-thí và vật-thí được phát sinh một cách hợp pháp và trong sạch, người ấy sẽ được quả báu là có nhiều của cải tài sản, giàu sang phú quý, còn có quả báu đặc biệt đó là trong gia đình vợ, các con, các cháu, bạn bè, các thuộc hạ, những người làm và những người thân đều cung-kính nghe lời dạy bảo của người thiện-trí ấy.

53- Người thiện-trí tạo phước-thiện bố-thí hợp thời, đúng lúc (như bố-thí đến tỳ-khưu khách, tỳ-khưu sắp đi xa, tỳ-khưu bệnh, sa-di hoặc tỳ-khưu nuôi tỳ-khưu bệnh, người đang đói khát, hoặc trong buổi lễ dâng y kathina, v.v…), người ấy sẽ được quả báu là có nhiều của cải tài sản, giàu sang phú quý, còn có quả báu đặc biệt đó là có thứ của cải mà người khác khó có, được thứ của cải mà người khác khó được, khi cần thứ của cải nào thì sẽ được thứ ấy như ý.

4. Người thiện-trí tạo phước-thiện bố-thí với đại- thiện-tâm tế độ những người thọ-thí, người ấy sẽ được quả báu là có nhiều của cải tài sản, giàu sang phú quý, còn có quả báu đặc biệt đó là người thiện-trí ấy hướng tâm đến hướng sự an-lạc trong của cải của mình.
5. Người thiện-trí tạo phước-thiện bố-thí không tự làm khổ mình và không làm khổ mọi người, người ấy sẽ được quả báu là có nhiều của cải tài sản, giàu sang phú quý, còn có quả báu đặc biệt đó là mọi thứ của cải tài sản không bị lửa đốt cháy, không bị nước lụt cuốn trôi, không bị kẻ trộm cướp chiếm đoạt, không bị nhà nước tịch thu, không bị người không ưa thích làm chủ.

• Này chư tỳ-khưu! Đó là 5 cách tạo phước-thiện bố- thí của người thiện-trí và quả báu của mỗi cách bố-thí.

Chi-Pháp Của Phước Bố-Thí

Để thành tựu phước-thiện bố-thí cần hội đủ 3 chi-pháp:

1. Cetanādāna: Tác-ý đại-thiện-tâm bố-thí.

Người thí-chủ có tác-ý tâm-sở đồng sinh với đại-thiện- tâm tạo phước-thiện bố-thí đến cho người thọ-thí.

2. Vatthudāna: Vật bố-thí. Các vật thí của người thí- chủ như y phục, vật thực, chỗ ở, thuốc trị bệnh, v.v…
3. Paṭiggāhaka: Người thọ-thí nhận vật thí của thí-chủ.

Giảng giải:

1. Cetanādāna: Tác-ý trong đại-thiện-tâm bố-thí trải qua 3 thời-kỳ:
   1. Pubbacetanādāna: Tác-ý tâm-sở đồng sinh với đại-thiện-tâm trước khi tạo phước-thiện bố-thí.

Người thí-chủ có tác-ý tâm-sở đồng sinh với đại-thiện- tâm hoan-hỷ trước khi tạo phước-thiện bố-thí (thời gian chuẩn bị tạo phước-thiện bố-thí).

Thời-kỳ trước khi tạo phước-thiện bố-thí lâu hoặc mau tùy thuộc vào thí-chủ và ngày, giờ làm lễ phước- thiện bố-thí ấy.

1. 2. Muñcacetanādāna: Tác-ý tâm-sở đồng sinh với đại-thiện-tâm khi đang tạo phước-thiện bố-thí.

Người thí-chủ có tác-ý tâm-sở đồng sinh với đại- thiện-tâm hoan-hỷ khi đang tạo phước-thiện bố-thí với vật thí ấy, và đồng thời người thọ-thí đang nhận vật thí ấy của thí-chủ (thời gian hiện tại khi đang tạo phước- thiện bố-thí đến cho người thọ-thí đang nhận vật thí).

1. 3. Aparacetanādāna: Tác-ý tâm-sở đồng sinh với đại-thiện-tâm sau khi đã tạo phước-thiện bố-thí xong.

Người thí-chủ có tác-ý tâm-sở đồng sinh với đại- thiện-tâm hoan-hỷ sau khi đã tạo phước-thiện bố-thí xong. Thời gian sau khi đã tạo phước-thiện bố-thí ấy không có hạn định thời gian, có thể sau nhiều ngày, nhiều tháng, nhiều năm. Nếu mỗi khi thí-chủ niệm tưởng đến phước-thiện bố-thí ấy thì lại phát sinh đại-thiện-tâm hoan-hỷ trong phước-thiện bố-thí ấy.

Khi thí-chủ có tác-ý tâm-sở đồng sinh với đại-thiện- tâm tạo phước-thiện bố-thí đầy đủ cả 3 thời-kỳ tác-ý như vậy thì phước-thiện bố-thí ấy có cơ hội cho quả tốt, quả an-lạc rất phong phú trong kiếp hiện-tại và vô số kiếp vị- lai, mỗi kiếp được hưởng quả báu trong 3 thời: thời ấu- niên, thời trung-niên và thời lão-niên đối với thí-chủ ấy.

Trong bài kinh Chaḷaṅgadānasutta ⁽¹⁾ được tóm lược những điểm chính như sau:

Một thuở nọ, Đức-Thế-Tôn ngự tại ngôi chùa Jeta- vana, gần kinh-thành Sāvatthi. Khi ấy, cận-sự-nữ Nandāmātā là người dân xứ Veḷukaṇḍakī tạo phước- thiện bố-thí cúng dường đến chư Đại-đức tỳ-khưu-Tăng có Ngài Đại-Trưởng-lão Sāriputta và Ngài Đại-Trưởng- lão Mahāmoggallāna chủ trì.

Đức-Thế-Tôn biết rõ bằng nhãn thông thấy cận-sự-nữ Nandāmātā là người dân xứ Veḷukaṇḍakī tạo phước- thiện bố-thí cúng dường đến chư Đại-đức tỳ-khưu-Tăng có Ngài Đại-Trưởng-lão Sāriputta và Ngài Đại-Trưởng- lão Mahāmoggallāna chủ trì, hợp đủ 6 chi-pháp, nên Đức-Thế-Tôn truyền dạy chư tỳ-khưu rằng:

¹ Bộ Aṅguttaranikāya, chattanipātapāḷi, kinh Chaḷaṅgadānasutta.

• Này chư tỳ-khưu! Cận-sự-nữ Nandāmātā là người dân xứ Veḷukaṇḍakī tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đến chư Đại-đức tỳ-khưu-Tăng, có Ngài Đại-Trưởng-lão Sāriputta và Ngài Đại-Trưởng-lão Mahāmoggallāna chủ trì, hợp đủ 6 chi-pháp.

Phước-thiện bố-thí cúng dường hợp đủ 6 chi-pháp như thế nào?

Người thí-chủ có đủ 3 chi-pháp và Bậc thọ-thí có đủ 3 chi-pháp.

Người thí-chủ có đủ 3 chi-pháp

1. Thí-chủ là người có tác-ý tâm-sở đồng sinh với đại-thiện-tâm trong sạch hoan-hỷ trước khi tạo phước- thiện bố-thí.
2. Thí-chủ là người có tác-ý tâm-sở đồng sinh với đại-thiện-tâm trong sạch hoan-hỷ khi đang tạo phước- thiện bố-thí, cúng dường đến chư Đại-đức-Tăng thọ-thí.
3. Thí-chủ là người có tác-ý tâm-sở đồng sinh với đại-thiện-tâm trong sạch hoan-hỷ sau khi đã tạo phước- thiện bố-thí cúng dường đến chư Đại-đức tỳ-khưu-Tăng xong rồi.

Và sau khi niệm tưởng đến phước-thiện bố-thí ấy, thí- chủ lại phát sinh đại-thiện-tâm vô cùng hoan-hỷ nữa.

Bậc thọ-thí có đủ 3 chi-pháp

1. Trong Phật-giáo này, bậc thọ-thí là Bậc không còn tâm tham-ái, hoặc đang thực-hành để diệt tận được tâm tham-ái.
2. Bậc thọ-thí là bậc không còn tâm sân-hận, hoặc đang thực-hành để diệt tận được tâm sân-hận.
3. Bậc thọ-thí là bậc không còn tâm si-mê, hoặc đang thực-hành để diệt tận được tâm si-mê.

Phước-thiện bố-thí cúng dường hợp với 6 chi-pháp này là dòng phước, dòng thiện vô lượng, có quả báu lớn lao vô lượng, có sự an-lạc vô lượng không sao kể được.

Đó là trường hợp tạo phước-thiện bố-thí cúng dường mà 2 bên đều trong sạch: người thí-chủ có tác-ý tâm-sở đồng sinh với đại-thiện-tâm trong sạch trong 3 thời-kỳ, và bậc thọ-thí là chư Thánh-Tăng là bậc Thánh A-ra- hán trong sạch thanh-tịnh.

2. Vatthudāna: Vật bố-thí

• Vật bố-thí theo Tạng Kinh Pāḷi có 10 thứ cần thiết trong cuộc sống như:

1. Annadāna: bố-thí cơm.
2. Pānadāna: bố-thí nước.
3. Vatthadāna: bố-thí vải, quần áo.
4. Yānadāna: bố-thí giày dép, xe cộ.
5. Mālādāna: bố-thí hoa, vòng hoa.
6. Gandhadāna: bố-thí vật thơm.
7. Vilepana: bố-thí vật thoa.
8. Seyyādāna: bố-thí giường, chỗ nằm.
9. Āvasathagharadāna: bố-thí chỗ ở, nơi trú ngụ.
10. Padīpeyyadāna: bố-thí đèn cầy, đèn dầu, đèn điện.

• Vật bố-thí theo Tạng Luật Pāḷi có 4 thứ vật dụng cần thiết đối với tỳ-khưu, sa-di là:

1. Cīvaradāna: bố-thí cúng dường y phục.
2. Piṇḍapātadāna: bố-thí cúng dường vật thực.
3. Senāsanadāna: bố-thí cúng dường chỗ ở.
4. Bhesajjadāna: bố-thí cúng dường thuốc trị bệnh.

• Vật bố-thí theo Tạng Vi-Diệu-Pháp có 6 loại là:

1. Rūpadāna: bố-thí cúng dường đối-tượng sắc.
2. Saddadāna: bố-thí cúng dường đối-tượng thanh.

3. Gandhadāna: bố-thí cúng dường đối-tượng hương.
4. Rasadāna: bố-thí cúng dường đối-tượng vị.
5. Phoṭṭhabbadāna: bố-thí cúng dường đối-tượng xúc.
6. Dhammadāna: bố-thí cúng dường đối-tượng pháp.

• 10 vật thí theo Tạng Kinh Pāḷi là những thứ cần thiết dùng trong cuộc sống hằng ngày của tất cả mọi người tại gia cư-sĩ.

Nếu thí-chủ tạo phước-thiện bố-thí các vật thí ấy đến người tại gia cư-sĩ thì được phước-thiện bình thường, và có được quả báu bình thường.

• 4 vật thí theo Tạng Luật Pāḷi là 4 thứ vật dụng cần thiết đối với những bậc xuất-gia tỳ-khưu, sa-di.

Nếu thí-chủ tạo phước-thiện bố-thí cúng dường 4 thứ vật dụng cần thiết ấy đến chư tỳ-khưu-Tăng thì được nhiều phước-thiện cao quý vô lượng, và có được quả báu cao quý lớn lao vô lượng.

• 6 vật thí theo Tạng Vi-Diệu-Pháp Pāḷi là 6 đối- tượng thuộc chân-nghĩa-pháp (paramatthadhamma) vô cùng vi-tế.

Nếu muốn cúng dường 6 đối-tượng này thì thí-chủ hướng đại-thiện-tâm đến đối-tượng nào cúng dường đến Tam-bảo: Đức-Phật-bảo, Đức-Pháp-bảo, Đức-Tăng-bảo gọi là sự cúng dường vật thí theo Tạng Vi-Diệu-Pháp thật là vô cùng vi-tế.

3. Paṭiggāhaka: Người thọ-thí nhận vật thí của thí- chủ có 2 hạng:

• Pāṭipuggalikadāna: Cá-nhân thọ-thí, có 14 hạng.
• Saṃghikadāna: Chư tỳ-khưu-Tăng thọ-thí, có 7 trường hợp.

• Pāṭipuggalikadāna: Cá-nhân thọ-thí có 14 hạng:

Thí-chủ tạo phước-thiện bố-thí đến cá-nhân thọ-thí (pāṭipuggalikadāna) có 14 hạng người từ bậc thấp cho đến bậc cao và hưởng được quả báu như sau:

1. Tạo phước-thiện bố-thí đến loài súc-sinh (chim, chó, mèo,…) hưởng được 5 quả báu (sống lâu, sắc đẹp, an-lạc, sức mạnh, trí-tuệ) 100 kiếp.
2. Tạo phước-thiện bố-thí đến người phàm nhân không có giới, hưởng được 5 quả báu 1000 kiếp.
3. Tạo phước-thiện bố-thí đến phàm nhân có giới, hưởng được 5 quả báu 100 ngàn kiếp.
4. Tạo phước-thiện bố-thí đến hành-giả chứng đắc các bậc thiền và ngũ-thông, hưởng được 5 quả báu 100 ngàn tỉ kiếp.
5. Tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đến hành-giả thiện-trí phàm nhân đang thực-hành pháp-hành thiền- tuệ để chứng đắc Nhập-lưu Thánh-đạo, Nhập-lưu Thánh- quả, và Niết-bàn, hưởng được 5 quả báu vô số kiếp.
6. Tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đến bậc Thánh Nhập-lưu, hưởng được 5 quả báu vô số kiếp nhiều hơn cúng dường đến hành-giả thiện-trí phàm nhân đang thực-hành pháp-hành thiền-tuệ…
7. Tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đến bậc Thánh Nhập-lưu đang thực-hành pháp-hành thiền-tuệ để chứng đắc Nhất-lai Thánh-đạo, Nhất-lai Thánh-quả và Niết- bàn, hưởng được 5 quả báu vô số kiếp nhiều hơn cúng dường đến bậc Thánh Nhập-lưu.
8. Tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đến bậc Thánh Nhất-lai, hưởng được 5 quả báu vô số kiếp nhiều hơn cúng dường đến bậc Thánh Nhập-lưu đang thực-hành pháp-hành thiền-tuệ ….

9. Tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đến bậc Thánh Nhất-lai đang thực-hành pháp-hành thiền-tuệ để chứng đắc Bất-lai Thánh-đạo, Bất-lai Thánh-quả và Niết-bàn, hưởng được 5 quả báu vô số kiếp nhiều hơn cúng dường đến bậc Thánh Nhất-lai.
10. Tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đến bậc Thánh Bất-lai, hưởng được 5 quả báu vô số kiếp nhiều hơn cúng dường đến bậc Thánh Nhất-lai đang thực- hành pháp-hành thiền-tuệ …
11. Tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đến bậc Thánh Bất-lai đang thực-hành pháp-hành thiền-tuệ để chứng đắc A-ra-hán Thánh-đạo, A-ra-hán Thánh-quả và Niết-bàn, hưởng được 5 quả báu vô số kiếp nhiều hơn cúng dường đến bậc Thánh Bất-lai.
12. Tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đến bậc Thánh A-ra-hán, hưởng được 5 quả báu vô số kiếp nhiều hơn cúng dường đến bậc Thánh-Bất-lai đang thực-hành pháp-hành thiền-tuệ …
13. Tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đến Đức- Phật Độc-Giác hưởng được 5 quả báu vô số kiếp nhiều hơn cúng dường đến bậc Thánh A-ra-hán.
14. Tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đến Đức- Phật Chánh-Đẳng-Giác, hưởng được 5 quả báu vô số kiếp nhiều hơn cúng dường đến Đức-Phật Độc-Giác.

• Chư tỳ-khưu-Tăng-thí (Saṃghikadāna) ⁽¹⁾

Thí-chủ tạo phước-thiện bố-thí đến chư tỳ-khưu-Tăng thọ-thí (saṃghikadāna) có 7 trường-hợp, có quả báu từ cao đến thấp theo tuần tự như sau:

¹ M. Uparipaṇṇāsapāli, kinh Dakkhiṇāvibhaṅgasutta.

1. Tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đến chư tỳ- khưu-Tăng và chư tỳ-khưu-ni-Tăng có Đức-Phật chủ trì.
2. Tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đến chư tỳ- khưu-Tăng và chư tỳ-khưu-ni-Tăng, sau khi Đức-Phật đã tịch diệt Niết Bàn.
3. Tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đến chư tỳ- khưu-Tăng.
4. Tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đến chư tỳ- khưu-ni-Tăng.
5. Tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đến một số tỳ- khưu-Tăng và một số tỳ-khưu-ni-Tăng.
6. Tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đến một số tỳ- khưu-Tăng.
7. Tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đến một số tỳ- khưu-ni-Tăng.

Thí-chủ tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đến chư tỳ-khưu-Tăng chắc chắn có phước-thiện cao quý vô lượng, có quả báu cao quý vô lượng trong kiếp hiện-tại và vô số kiếp vị-lai, đặc biệt làm nhân-duyên hỗ trợ cho các pháp-hạnh ba-la-mật được thành tựu, dẫn đến chứng ngộ chân-lý tứ Thánh-đế, chứng đắc 4 Thánh-đạo, 4 Thánh-quả, Niết-bàn, trở thành bậc Thánh A-ra-hán sẽ tịch diệt Niết-bàn, giải thoát khổ tử sinh luân-hồi trong 3 giới 4 loài.

Thí-chủ với người thọ-thí

Thí-chủ với bậc thọ-thí có 4 trường hợp: ⁽¹⁾

1. Thí-chủ có giới-đức trong sạch với người thọ-thí không có giới:

¹ Chú-giải M, Up. kinh Dakkhiṇāvibhaṅgasuttavaṇṇanā.

Nếu thí-chủ là người có giới-đức trong sạch, hành thiện-pháp, tạo phước-thiện bố-thí đến người thọ-thí không có giới, hành ác-pháp, thì được phước-thiện bố- thí nhiều, có quả báu nhiều.

Như trường hợp Đức-vua Bồ-Tát Vessantara tạo phước-thiện bố-thí hoàng-tử Jāli và công-chúa Kaṇhājinā đến bà-la-môn Jūjaka không có giới, hành ác-pháp. Ngay khi ấy, do năng lực của pháp-hạnh bố-thí ba-la-mật làm cho mặt đất rung chuyển, toàn thể chư thiên hoan-hỷ đồng thanh tán dương ca tụng pháp-hạnh bố-thí ba-la-mật ấy của Đức-vua Bồ-Tát Vessantara.

2. Thí-chủ không có giới với người thọ-thí có giới- đức trong sạch, hành thiện-pháp:

Nếu thí-chủ là người không có giới, hành ác-pháp, tạo phước-thiện bố-thí đến người thọ-thí có giới-đức trong sạch, hành thiện-pháp, thì có được phước-thiện không nhiều, có quả báu không nhiều.

Như trường hợp ngư dân ở bên bờ sông Kalyāṇanadī, tạo phước-thiện bố-thí cúng dường 3 lần đến Ngài Trưởng-lão Dīghasoma có giới-đức.

Ngư dân đến lúc lâm chung, phước-thiện bố-thí cúng dường ấy hiện ra, ngư dân nói rằng: “Nhờ phước-thiện bố-thí cúng dường đến Ngài Trưởng-lão Dīghasoma nâng đỡ tôi lên cõi trời”.

3. Thí-chủ không có giới và người thọ-thí cũng không có giới:

Nếu thí-chủ là người không có giới, hành ác-pháp, tạo phước-thiện bố-thí đến người thọ-thí cũng không có giới, hành ác-pháp, thì được phước-thiện không đáng kể.

Như trường hợp người thợ săn thú rừng tạo phước- thiện bố-thí đến vị tỳ-khưu phá-giới (dussīla) đến 3 lần. Mỗi lần đều hồi-hướng phần phước-thiện ít ỏi ấy đến thân quyến đã quá vãng là hạng chúng-sinh ngạ-quỷ, nhưng ngạ-quỷ ấy than vãn rằng: “Tỳ-khưu phá-giới ấy đã phá hoại phước-thiện của ta rồi!”

Về sau, người thợ săn tạo phước-thiện bố-thí đến vị tỳ-khưu có giới-đức trong sạch, hành thiện-pháp, rồi hồi-hướng phần phước-thiện ấy đến thân quyến là ngạ- quỷ ấy. Khi ngạ-quỷ ấy hoan-hỷ thọ nhận phần phước- thiện ấy nên được thoát khỏi kiếp ngạ-quỷ, được tái-sinh lên cõi thiện-giới ngay khi ấy.

4. Thí-chủ có giới-đức trong sạch, hành thiện-pháp và người thọ-thí cũng có giới-đức trong sạch, hành thiện-pháp:

Nếu thí-chủ là người có giới-đức trong sạch, hành thiện-pháp, tạo phước-thiện bố-thí đến Bậc có giới-đức trong sạch, có thiện-pháp cao thượng, thì chắc chắn được phước-thiện bố-thí lớn lao vô lượng cho mình, rồi hồi- hướng đến tất cả thân bằng quyến thuộc cùng tất cả chúng-sinh trong muôn loài cũng đều được phước-thiện vô lượng.

(Tóm lược từ bài Kinh Dakkhiṇāvibhaṅgasutta)

Phước-thiện bố-thí cúng dường tấm choàng Tích Bà-la-môn Cūḷekasāṭaka ⁽¹⁾

Một thuở nọ, Đức Thế Tôn ngự tại ngôi chùa Jetavana gần kinh-thành Sāvatthi, đề cập đến tích Bà-la-môn tên Cūḷekasāṭaka. Tích này được tóm lược như sau:

¹ Bộ Dhammapadaṭṭhakathā, tích Cūḷekasāṭakabrāhmaṇavatthu.

• Trong quá khứ, thời-kỳ Đức-Phật Vipassī xuất hiện trên thế gian. Có một Bà-la-môn tên là Mahā Ekasāṭaka.
• Trong thời hiện-tại, thời-kỳ Đức-Phật Gotama xuất hiện trên thế gian, vị bà-la-môn có tên là Cūḷekasāṭaka sống tại kinh-thành Sāvatthi.

Sở dĩ ông bà-la-môn có tên Cūḷekasāṭaka là vì 2 vợ chồng bà-la-môn chỉ có một tấm choàng trên thân mình duy nhất mà thôi. Hằng ngày, nếu khi ông chồng đi ra ngoài thì ông mặc tấm choàng này, bà vợ ở trong nhà, và nếu khi bà vợ đi ra ngoài thì bà mặc tấm choàng này, ông chồng phải ở trong nhà.

Một hôm, nghe thông báo dân chúng trong kinh-thành Sāvatthi đi nghe Đức-Phật thuyết-pháp tại ngôi chùa Jetavana, ông bà-la-môn bảo với người vợ rằng:

• Này em! Họ thông báo dân chúng đi nghe-pháp. Hai vợ chồng chúng ta chỉ có một tấm choàng trên thân mình duy nhất, nên không thể cùng đi chung với nhau được. Vậy, em đi nghe-pháp ban ngày hay ban đêm?

Nghe chồng hỏi vậy, nên bà vợ thưa rằng:

• Thưa anh, em xin đi nghe-pháp ban ngày, còn anh nên đi nghe-pháp ban đêm.

Bà vợ mặc tấm choàng trên thân mình đi đến ngôi chùa Jetavana, nghe Đức-Phật thuyết-pháp ban ngày.

Ông chồng ở lại trong nhà cả ngày. Buổi chiều, sau khi nghe-pháp xong, bà vợ trở về nhà.

Ông Bà-la-môn muốn cúng dường tấm choàng

Ông bà-la-môn mặc tấm choàng trên thân mình đi đến ngôi chùa Jetavana ban đêm. Đến ngồi gần Đức-Phật, ông bà-la-môn chú tâm lắng nghe Đức-Phật thuyết-pháp.

Khi ấy, 5 pháp hỷ-lạc⁽¹⁾ phát sinh làm cho toàn thân tâm của ông bà-la-môn có cảm giác an-lạc chưa từng có bao giờ. Ông bà-la-môn phát sinh đại-thiện-tâm có đức- tin trong sạch nơi Đức-Phật, ông muốn cúng dường lên Đức-Phật tấm choàng đang mặc trên mình, nhưng tâm bủn xỉn keo kiệt trong tấm choàng phát sinh, bởi vì ông bà-la-môn nghĩ lại rằng:

“Nếu bây giờ ta cúng dường tấm choàng này lên Đức- Phật thì vợ ta sẽ không có mặc và ta cũng không có mặc.”

Khi ấy, tâm bủn xỉn keo kiệt trong tấm choàng phát sinh trong ông bà-la-môn, rồi đại-thiện-tâm phát sinh có đức-tin trong sạch nơi Đức-Phật, ông bà-la-môn lại muốn cúng dường tấm choàng này lên Đức-Phật, rồi tâm bủn xỉn keo kiệt trong tấm choàng phát sinh trở lại làm cản trở đức-tin trong sạch muốn cúng dường tấm choàng lên Đức-Phật.

Vì vậy, khi thì đại-thiện-tâm có đức-tin trong sạch phát sinh muốn cúng dường tấm choàng lên Đức-Phật, khi thì tâm bủn xỉn keo kiệt trong tấm choàng phát sinh không muốn cúng dường tấm choàng lên Đức-Phật.

Như vậy, đại-thiện-tâm có đức-tin trong sạch muốn cúng dường tấm choàng lên Đức-Phật với tham-tâm bủn xỉn keo kiệt trong tấm choàng phát sinh ngăn cản.

Giữa đại-thiện-tâm có đức-tin trong sạch với tham- tâm bủn xỉn keo kiệt giằng co kéo dài trải qua canh đầu đêm, đến canh giữa đêm, cuộc chiến đấu giằng co giữa 2 tâm là đại-thiện-tâm có đức-tin trong sạch với tham-tâm bủn xỉn keo kiệt ấy vẫn chưa phân thắng bại.

¹ 5 Pháp Pīti: Khuddakāpīti, khaṇikāpīti, okkantikāpīti, ubbeṅgāpīti, pharaṇāpīti.

Thắng tâm keo kiệt bằng đức-tin trong sạch

Đến canh chót đêm, ông bà-la-môn suy xét rằng:

“Cuộc chiến giằng co giữa đại-thiện-tâm có đức-tin trong sạch nơi Đức-Phật với ác-tâm là tham-tâm bủn xỉn keo kiệt trong tấm choàng đã kéo dài trải qua 2 canh rồi. Nếu ta không thắng được tham-tâm bủn xỉn keo kiệt trong tấm choàng này thì kiếp sống của ta không thể thoát khỏi 4 cõi ác-giới (địa-ngục, a-su-ra, ngạ-quỷ, súc- sinh), chịu quả khổ trong cõi ác-giới ấy.

Vậy, ta phải quyết tâm chiến thắng tham-tâm bủn xỉn keo kiệt trong tấm choàng này!”

Sau khi quyết tâm như vậy, nên chế ngự được tham- tâm bủn xỉn keo kiệt trong tấm choàng, làm cho phát sinh đại-thiện-tâm có đức-tin trong sạch nhiều năng lực nơi Đức-Phật, nên ông bà-la-môn liền cởi tấm choàng trên thân mình, hai tay nâng tấm choàng cung-kính đến cúng dường lên Đức-Phật, ông đặt gần dưới hai bàn chân của Đức-Phật, rồi ông sung sướng reo lên 3 lần:

“Jitaṃ me! Jitaṃ me! Jitaṃ me!”

• Tôi đã thắng rồi! Tôi đã thắng rồi! Tôi đã thắng rồi!

Phước-thiện bố-thí cho quả hiện-tại

Đức-vua Pasenadi Kosala đang ngồi nghe-pháp, nghe ông bà-la-môn reo lên 3 lần như vậy, nên truyền bảo vị quan đến hỏi ông bà-la-môn ấy rằng:

“Ông đã thắng ai vậy?”

Tuân lệnh Đức-vua, Vị quan đến hỏi ông Bà-la-môn.

• Này ông bà-la-môn! Ông đã thắng ai vậy?

Ông bà-la-môn thưa với vị quan đầy đủ sự việc xảy ra diễn tiến suốt 3 canh theo tuần tự như vậy. Vị quan đến

tâu lên Đức-vua Pasenadi Kosala đầy đủ về sự việc xảy ra đối với ông bà-la-môn như vậy.

Nghe vị quan tâu như vậy, Đức-vua Pasenadi Kosala nghĩ rằng: “Ông bà-la-môn ấy đã làm điều mà người khác khó làm được. Vậy, ta nên tế độ ông bà-la-môn ấy.”

Đức-vua truyền bảo vị quan đem 2 tấm choàng mới ban cho ông bà-la-môn ấy.

Sau khi nhận được 2 tấm choàng mới của Đức-vua ban, ông bà-la-môn đem 2 tấm choàng mới ấy cúng dường lên Đức-Phật.

Thấy ông bà-la-môn cúng-dường 2 tấm choàng mới lên Đức-Phật như vậy, nên Đức-vua Pasenadi Kosala truyền bảo vị quan đem ban cho ông bà-la-môn ấy 4 tấm choàng mới khác.

Sau khi nhận được 4 tấm choàng mới của Đức-vua ban, ông bà-la-môn đem 4 tấm choàng mới ấy cúng dường lên Đức-Phật.

Thấy ông bà-la-môn cúng-dường 4 tấm choàng mới lên Đức-Phật như vậy, nên Đức-vua Pasenadi Kosala truyền bảo vị quan đem ban cho ông bà-la-môn ấy 8 tấm choàng mới khác.

Cứ mỗi lần Đức-vua ban tấm choàng mới tăng gấp đôi, và sau khi ông bà-la-môn nhận được gấp đôi là 16 tấm choàng mới, 32 tấm choàng mới, ông bà-la-môn đem 32 tấm choàng mới ấy cúng dường lên Đức-Phật.

Đức-vua truyền bảo vị quan đem 64 tấm choàng ban cho ông bà-la-môn ấy nữa.

Ông Bà-la-môn muốn tránh tiếng rằng: “Ông Bà-la- môn có được bao nhiêu tấm choàng của Đức-vua ban đều tạo phước-thiện bố-thí đến Đức-Phật cả thảy, không để lại cho phần của mình.”

Vì vậy, ông bà-la-môn lấy riêng ra 4 tấm choàng: Phần của mình 2 tấm choàng và vợ 2 tấm choàng. Còn lại 60 tấm choàng, ông Bà-la-môn đem cúng dường đến Đức-Phật.

• Trong thời quá khứ, ông bà-la-môn Mahā Ekasāṭaka cúng dường đến Đức-Phật quá khứ 7 lần, lấy 4 tấm choàng trong 128 tấm choàng.
• Trong thời hiện-tại, ông bà-la-môn tên Cūḷekasāṭaka cúng dường đến Đức-Phật 7 lần, lấy 4 tấm choàng trong 64 tấm choàng.

Đức-vua Pasenadi Kosala truyền bảo các quan rằng:

• Này các khanh! Ông bà-la-môn này đã làm những điều mà người khác khó làm được. Vậy, các khanh hãy đem 2 tấm kambala dệt bằng các lông thú trong cung điện của Trẫm đến đây.

Tuân theo lệnh của Đức-vua, các quan đem 2 tấm kambala có giá 100 ngàn đồng kahāpaṇa, ban cho ông bà-la-môn ấy.

Sau khi nhận 2 tấm kambala ấy, ông bà-la-môn nghĩ rằng: “Hai tấm kambala này thật là vô giá chỉ có xứng đáng với Đức-Phật Chánh-Đẳng-Giác và chư Đại-đức- Tăng mà thôi. Vậy, ta nên đem cúng dường đến Đức- Phật”.

Ông Bà-la-môn đem 1 tấm kambala đến Gandhakuṭi, làm trần che phía trên chỗ giường nằm cúng dường đến Đức-Phật. Còn lại 1 tấm kambala, ông làm trần che phía trên chỗ vị tỳ-khưu ngồi độ vật thực trong nhà của ông.

Buổi chiều hôm ấy, Đức-vua Pasenadi Kosala ngự đến hầu đảnh lễ Đức-Phật tại Gandhakuṭi, nhìn lên trần, thấy tấm kambala, Đức-vua nhớ tấm kambala ấy, nên bạch với Đức-Thế-Tôn rằng:

• Kính bạch Đức-Thế-Tôn, ai là người làm trần nhà bằng tấm kambala này cúng dường đến Ngài?

Đức-Thế-Tôn truyền dạy rằng:

• Này Đại-Vương! Bà-la-môn tên Cūḷekasāṭaka làm cúng dường đến Như-Lai.

Đức-vua Pasenadi Kosala nghĩ rằng: “Ông Bà-la-môn này tôn kính Đức-Thế-Tôn giống như ta tôn kính.”

Đức-vua Pasenadi Kosala truyền lệnh ban cho ông bà- la-môn một trăm thứ mà mỗi thứ có 4 như sau:

4 con voi, 4 con ngựa, 4 người đàn bà, 4 người đàn ông, 4 tớ trai, 4 tớ gái, 4 xóm làng để thâu thuế, 4000 Kahāpaṇa, v.v…

Phước-thiện làm mau có quả hơn làm chậm

Chư tỳ-khưu đàm đạo tại hội trường rằng: “Phước- thiện của ông bà-la-môn Cūḷekasāṭaka thật là phi thường! Chỉ có trong thời gian ngắn, phước-thiện ấy cho quả tất cả mọi thứ mà mỗi thứ có 4. Phước-thiện của ông tạo nơi Đức-Thế-Tôn, nên cho quả báu ngay trong ngày hôm ấy.”

Khi ấy, Đức-Thế-Tôn ngự đến hội trường, truyền hỏi chư tỳ-khưu rằng:

• Này chư tỳ-khưu! Các con đang ngồi đàm đạo về chuyện gì vậy?

Chư tỳ-khưu bạch với Đức-Thế-Tôn về chuyện ông bà-la-môn Cūḷekasāṭaka tạo phước-thiện bố-thí và quả báu của phước-thiện như vậy.

Đức-Thế-Tôn truyền dạy rằng:

• Này chư tỳ-khưu! Nếu bà-la-môn Cūḷekasāṭaka ấy có khả năng cúng dường đến Như-Lai trong canh đầu đêm thì ông sẽ được tất cả mọi thứ mà mỗi thứ có 16.

Nếu bà-la-môn ấy có khả năng cúng dường đến Như- Lai trong canh giữa đêm thì ông sẽ được tất cả mọi thứ mà mỗi thứ có 8.

Nhưng hai canh đã trải qua, ông bà-la-môn ấy không có khả năng cúng dường được, mãi cho đến canh chót, ông mới cúng dường đến Như-Lai, nên ông được tất cả mọi thứ mà mỗi thứ chỉ có 4 mà thôi.

Thật vậy, khi nào đại-thiện-tâm phát sinh muốn tạo phước-thiện, thì thí-chủ nên làm ngay khi ấy, không nên để đại-thiện-tâm ấy diệt mất.

Nếu thí-chủ tạo phước-thiện bố-thí chậm chạp thì có được quả báu chậm chạp và bị giảm sút.

Cho nên, nếu thí-chủ phát sinh đại-thiện-tâm muốn tạo phước-thiện bố-thí thì nên làm ngay tức khắc khi ấy, nếu để chậm chạp thì tham-tâm bủn xỉn keo kiệt dễ phát sinh làm ngăn cản việc tạo phước-thiện bố-thí ấy.

Đức-Phật thuyết dhammapadagāthā thứ 116 rằng:

“Abhittharetha kalyāṇe, pāpā cittaṃ nivāraye. Dandhaṃ hi karato puññaṃ, pāpasmiṃ ramatī mano.”

Các con nên mau chóng tạo phước-thiện, mới ngăn cản được ác-tâm tội lỗi.

Khi các con chậm chạp tạo phước-thiện, thì ác-tâm có cơ hội phát sinh.

Ác-tâm thường thỏa thích trong tội lỗi.

Để mọi phước-thiện tăng trưởng nhiều, quả báu của phước-thiện vô lượng, khi thí-chủ phát sinh đại-thiện- tâm có đức-tin trong sạch trong mỗi phước-thiện, nên mau lẹ tạo phước-thiện, không nên chần chừ, do dự, không để cho ác-tâm có cơ hội phát sinh làm cản trở phước-thiện ấy, thí-chủ nên nghĩ rằng:

“Ahaṃ pure! Ahaṃ pure!”

• Ta là người trước tiên! Ta là người trước tiên!

Sau khi thuyết pháp xong, Đức-Thế-Tôn thuyết về tứ Thánh-đế tế độ chư tỳ-khưu. Khi ấy, có nhiều vị chứng ngộ chân-lý tứ Thánh-đế, chứng đắc Thánh-đạo, Thánh- quả và Niết-bàn, trở thành bậc Thánh-nhân tùy theo các pháp-hạnh ba-la-mật và 5 pháp-chủ (indriya): tín-pháp- chủ, tấn-pháp-chủ, niệm-pháp-chủ, định-pháp-chủ, tuệ- pháp-chủ của mỗi vị thanh-văn đệ-tử.

Sự thật, nếu thí-chủ nào là người có đức-tin trong sạch nơi Tam-bảo, tin nghiệp và quả của nghiệp, có cơ hội tạo phước-thiện bố-thí, thì đó là dịp may đối với thí- chủ ấy, bởi vì thí-chủ có nhận thức đúng đắn rằng:

“Tiền của chỉ là của chung thật sự mà thôi, nay ta đang có quyền sở hữu tạm thời tiền của ấy, nếu ta biết sử dụng tiền của tạm thời ấy đem tạo phước-thiện bố-thí, thì chính phước-thiện ấy thuộc về đại-thiện-nghiệp trở thành của riêng ta, có tính chất vĩnh cửu đối với ta. Chính đại-thiện-nghiệp bố-thí ấy sẽ cho quả an-lạc trong kiếp hiện-tại và vô số kiếp vị-lai.”

Phước-thiện bố-thí vật thực Tích Bhikkhādāyakavimāna ⁽¹⁾

Một  thuở  nọ,  Đức-Thế-Tôn  ngự  tại  ngôi  chùa

Veḷuvana gần kinh-thành Rājagaha. Khi ấy, một vị tỳ- khưu đi đường xa vất vả, đang đói, đi vào khất thực trong một xóm nhà, đến đứng trước cổng một ngôi nhà.

Trong nhà ấy, một người đàn ông đã rửa tay sạch sẽ, rồi ngồi xuống chỗ ngồi để dùng bữa ăn, các thức ăn đã

¹ Bộ Chú-giải Vimānavatthu, tích Bhikkhādāyakavimāna.

bỏ vào trong đĩa xong, người đàn ông ấy nhìn ra trước cổng, thấy vị tỳ-khưu đứng khất thực, ông vô cùng hoan- hỷ, đem đĩa cơm gồm có các thức ăn đi ra trước cổng, hoan-hỷ cung-kính cúng dường đặt hết đĩa cơm cùng các thức ăn vào trong bình bát của vị tỳ-khưu ấy.

Mặc dù vị tỳ-khưu ấy bảo cận-sự-nam để trong bát của Ngài một phần, phần còn lại để ông dùng, nhưng ông cận-sự-nam vẫn đặt hết phần ăn của mình vào trong bát của Ngài. Vị tỳ-khưu tụng kinh chúc phúc lành đến cận-sự-nam, rồi từ giã.

Người thí-chủ vô cùng hoan-hỷ niệm tưởng rằng:

“Hôm nay, ta thật vô cùng hạnh phúc có được một vị tỳ-khưu đến nhà khất thực. Ta không dùng phần ăn của ta, mà đã đem tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đến vị tỳ-khưu đang đói, rất cần vật thực.”

Sau khi niệm tưởng như vậy, thí-chủ phát sinh hỷ lạc chưa từng có.

Về sau, sau khi thí-chủ ấy chết, đại-thiện-nghiệp tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đến vị tỳ-khưu ấy cho quả tái-sinh làm vị thiên-nam trong lâu đài bằng vàng cao 12 do tuần trên cõi trời Tam-thập-Tam-thiên, hưởng mọi sự an-lạc trong cõi trời ấy.

Một hôm, Ngài Đại-Trưởng-lão Mahāmoggallāna bay lên cõi trời Tam-thập-Tam-thiên, gặp vị thiên nam có nhiều oai lực ấy, Ngài Đại-Trưởng-lão bèn hỏi rằng:

• Này vị thiên-nam! Ngươi có lâu đài bằng vàng cao 12 do tuần, có 700 phòng lớn, các cột toàn bằng ngọc bích quý, lót bằng tấm thảm lộng lẫy. Ngươi có phép- thần-thông, có nhiều oai lực, các thiên-nữ xinh đẹp đờn ca múa hát quanh ngươi.

• Này vị thiên-nam! Tiền-kiếp của ngươi sinh cõi người đã tạo phước-thiện gì, mà kiếp hiện tại sinh làm thiên-nam có nhiều oai lực, có ánh sáng hào quang tỏa khắp mọi phương hướng như vậy.

Nghe Ngài Đại-Trưởng-lão Mahāmoggallāna hỏi như vậy, vị thiên-nam vô cùng hoan-hỷ bạch với Ngài Đại- Trưởng-lão về phước-thiện và quả của phước-thiện của mình rằng:

• Kính bạch Ngài Đại-Trưởng-lão, tiền-kiếp của con sinh làm người thấy một vị tỳ-khưu đang đói đến đứng khất thực trước cổng nhà con. Khi ấy, con vô cùng hoan- hỷ đem phần ăn của con tạo phước-thiện bố-thí cung- kính cúng dường đặt bát đến vị tỳ-khưu ấy.

Sau khi con chết, nhờ phước-thiện bố-thí cung-kính cúng dường vật thực đến vị tỳ-khưu ấy cho quả hóa-sinh làm vị thiên-nam trên cõi trời Tam-thập-Tam-thiên này, con hưởng mọi sự an-lạc trong cõi trời, có hào quang sáng ngời tỏa ra mọi phương hướng như Ngài Đại- Trưởng-lão đã thấy.

Nghe vị thiên-nam bạch như vậy, Ngài Đại-Trưởng- lão Mahāmoggallāna thuyết-pháp tế độ vị thiên-nam ấy cùng với nhóm thiên-nữ thuộc hạ của y, rồi Ngài Đại- Trưởng-lão trở về cõi người.

Phước-thiện bố-thí chỗ ở Tích Ambavimāna ⁽¹⁾

Một  thuở  nọ,  Đức-Thế-Tôn  ngự  tại  ngôi  chùa

Jetavana gần kinh-thành Sāvatthi. Khi ấy, một cận-sự-nữ trong kinh-thành Sāvatthi, nghe pháp rằng: “Phước-

¹ Bộ Vimānavatthu, tích Ambavimānavatthu.

thiện bố-thí cúng dường chỗ ở có phước-thiện vô lượng, có quả báu nhiều vô lượng.”

Người cận-sự-nữ phát sinh đại-thiện-tâm có đức-tin trong sạch muốn cúng dường chỗ ở đến chư tỳ-khưu- Tăng, nên đến hầu đảnh lễ Đức-Thế-Tôn bạch rằng:

• Kính bạch Đức-Thế-Tôn, con có nguyện vọng muốn xây dựng một ngôi chùa, để cúng dường đến chư tỳ- khưu-Tăng. Kính xin Đức-Thế-Tôn chỉ chỗ cho con.

Nghe người cận-sự-nữ bạch như vậy, Đức-Thế-Tôn

truyền bảo tỳ-khưu chỉ chỗ thích hợp cho cận-sự-nữ ấy.

Được chư tỳ-khưu chỉ chỗ, người cận-sự-nữ thuê thợ xây dựng một ngôi chùa rất xinh đẹp, rồi cho người trồng các cây xoài xung quanh ngôi chùa ấy.

Sau khi xây dựng ngôi chùa, trồng các cây xoài xung quanh chùa cho bóng mát và cho quả, người cận-sự-nữ cho người trang hoàng ngôi chùa rất lộng lẫy, lấy những tấm vải mới bao quanh các gốc cây xoài, làm nền sạch sẽ xung quanh ngôi chùa để chuẩn bị làm đại lễ phước- thiện bố-thí cúng dường ngôi chùa ấy.

Mọi công việc được chuẩn bị sẵn sàng, người cận-sự- nữ vô cùng hoan-hỷ kính thỉnh chư Đại-đức tỳ-khưu- Tăng Thanh-văn đệ-tử của Đức-Phật đến để làm đại lễ phước-thiện bố-thí cúng dường ngôi chùa ấy một cách rất trọng thể đến chư Đại-đức tỳ-khưu-Tăng tứ phương.

Sau khi làm đại lễ cúng dường ngôi chùa xong, người cận-sự-nữ vô cùng hoan-hỷ đã thành tựu được nguyện vọng của mình.

Về sau, sau khi người cận-sự-nữ chết, phước-thiện bố-thí cúng dường ngôi chùa ấy cho quả hóa-sinh làm vị thiên-nữ trên cõi trời Tam-thập-Tam-thiên, trong lâu đài đồ sộ nguy nga tráng lệ, nằm giữa vườn xoài, có nhóm

đông thiên-nữ hầu hạ đờn ca múa hát. Vị thiên-nữ có nhiều oai lực, hưởng mọi sự an-lạc trên cõi trời ấy.

Một hôm, Ngài Đại-Trưởng-lão Mahāmoggallāna bay lên cõi trời Tam-thập-Tam-thiên, gặp vị thiên-nữ ấy, Ngài Đại-Trưởng-lão bèn hỏi rằng:

• Này thiên-nữ! Vườn xoài trời của cô thật là ngoạn mục, trong vườn xoài có lâu đài đồ sộ nguy nga tráng lệ, có các tiếng đàn phát ra réo rắt, từng đoàn thiên-nữ ca hát nhảy múa. Trong lâu đài có ngọn đèn lớn bằng ngọc phát ra ánh sáng ngời, xung quanh lâu đài của cô có nhiều loại cây luôn luôn cho quả thơm ngon.
• Này thiên nữ! Tiền-kiếp của cô sinh làm người, cô đã tạo phước-thiện như thế nào mà nay kiếp hiện tại sinh làm vị thiên-nữ có nhiều oai lực, có thân hình xinh đẹp có đầy đủ mọi thứ quý giá, có hào quang sáng ngời tỏa ra khắp mọi phương hướng như vậy?

Nghe Ngài Đại-Trưởng-lão Mahāmoggallāna hỏi như vậy, vị thiên-nữ vô cùng hoan-hỷ bạch với Ngài Đại- Trưởng-lão về phước-thiện bố-thí của mình như sau:

- Kính bạch Ngài Đại-Trưởng-lão, khi tiền-kiếp của con sinh làm người trong cõi người, con có đức-tin trong sạch nơi Tam-Bảo, cho xây dựng một ngôi chùa, có trồng các cây xoài xung quanh chùa.

Sau khi xây dựng ngôi chùa xong, để chuẩn bị khánh thành ngôi chùa, và làm đại lễ dâng cúng dường ngôi chùa đến chư Đại-đức tỳ-khưu-Tăng.

Con bảo mọi người lấy vải mới bao xung quanh các gốc cây xoài, đốt đèn sáng xung quanh chùa.

Con kính thỉnh chư Đại-đức tỳ-khưu-Tăng Thanh-văn đệ-tử của Đức-Phật đến ngôi chùa, con tạo phước-thiện bố-thí cúng dường vật thực đến chư Đại-đức tỳ-khưu-

Tăng. Sau đó, con vô cùng hoan-hỷ làm đại lễ phước- thiện bố-thí cúng dường ngôi chùa đến chư Đại-đức tỳ- khưu-Tăng tứ phương.

• Kính bạch Ngài Đại-Trưởng-lão, tiền-kiếp của con đã tạo phước-thiện bố-thí như vậy, nên kiếp hiện-tại này con có vườn xoài rất ngoạn mục, trong vườn xoài có lâu đài đồ sộ nguy nga tráng lệ, có các tiếng đàn phát ra réo rắt có từng đoàn thiên-nữ ca hát nhảy múa.

Trong lâu đài có ngọn đèn lớn bằng ngọc phát ra ánh sáng ngời, xung quanh lâu đài có nhiều loại cây luôn luôn cho quả thơm ngon.

Đó là quả báu của phước-thiện bố-thí ấy. Con có được sắc đẹp như thế này, có hào quang sáng ngời toả ra khắp mọi nơi, có đầy đủ mọi sự an-lạc như thế này cũng đều do quả của phước-thiện bố-thí ấy.

• Kính bạch Ngài Đại-Trưởng-lão, tiền-kiếp của con ở cõi người đã tạo phước-thiện bố-thí như vậy, nên kiếp hiện-tại này con là thiên-nữ có nhiều oai lực, có ánh sáng hào quang sáng ngời tỏa ra khắp mọi phương hướng trong cõi trời Tam-thập-Tam-thiên này.

Phước-thiện bố-thí cốc lá

Tích Ngài Trưởng-Lão Kuṭidāyakatthera

Ngài Trưởng-lão Kuṭidāyaka⁽¹⁾thuật lại chuyện tiền-kiếp của Ngài Trưởng-lão tạo phước-thiện bố-thí cúng dường cốc lá đến Đức-Phật Vipassī được tóm lược như sau:

Một thuở nọ, Đức-Phật Vipassī ⁽¹⁾ ngự vào trong rừng ngồi dưới cội cây. Khi ấy, tôi làm một cốc lá xong, rồi làm lễ cúng dường cốc lá ấy đến Đức-Phật Vipassī.

¹ Bộ Thera Apadāna, tích Kuṭidāyakatthera apadāna.

Thời-kỳ Đức-Phật Vipassī trong kiếp trái đất thứ 91, kể từ kiếp trái đất này, do năng lực phước-thiện bố-thí cúng dường cốc lá ấy đến Đức-Phật Vipassī, mà những tiền-kiếp tử sinh luân-hồi của tôi không hề sinh trong 4 cõi ác-giới (địa-ngục, a-su-ra, ngạ-quỷ, súc-sinh), chính nhờ đại-thiện-nghiệp ấy chỉ cho quả tái-sinh trong các cõi thiện-giới là cõi người và cõi trời dục-giới mà thôi.

Trong kiếp trái đất thứ 38, kể từ kiếp trái đất này, tôi làm Đức-vua Chuyển-luân Thánh-vương 16 lần có danh hiệu là Sabbattha Abhivassī.

Trong thời-kỳ Đức-Phật Gotama xuất hiện trên thế gian, tôi đã xuất gia trở thành tỳ-khưu tên là Kuṭidāyaka thực-hành pháp-hành thiền-tuệ dẫn đến chứng ngộ chân-lý tứ Thánh-đế, chứng đắc 4 Thánh-đạo, 4 Thánh- quả, Niết-bàn, diệt tận được mọi tham-ái, mọi phiền-não không còn dư sót, trở thành bậc Thánh A-ra-hán cùng với tứ tuệ-phân-tích, bát-pháp giải-thoát, lục-thông.

Tôi đã thực-hành đúng theo lời giáo huấn của Đức- Phật, đã hoàn thành xong phận sự của bậc xuất-gia trong giáo-pháp của Đức-Phật Gotama.

Phước-thiện bố-thí thuốc trị bệnh Tích Ngài Trưởng-lão Bākula⁽²⁾

Ngài Trưởng-lão có tên Bākula bởi Ngài trưởng thành trong 2 gia đình phú hộ. Tích này được tóm lược như sau:

Trong thời quá khứ, tiền-kiếp của Ngài Trưởng-lão Bākula sinh trong gia đình dòng dõi bà-la-môn, trước khi Đức-Phật Anomadassī xuất hiện trên thế gian.

¹ Từ thời-kỳ Đức-Phật Vipassī đã xuất hiện trên thế gian cho đến thời-kỳ Đức-Phật Gotama xuất hiện trên thế gian có khoảng cách thời gian 91 đại kiếp trái đất.

² Bộ Chú-giải Aṅguttaranikāya, Tích Ngài Trưởng-lão Bākula

Khi trưởng thành, tiền-kiếp của Ngài Trưởng-lão theo học các bộ môn truyền thống bà-la-môn, nhưng Ngài nhận xét thấy không có lợi ích gì trong những bộ môn ấy, nên Ngài từ bỏ nhà đi xuất gia trở thành đạo-sĩ thực- hành pháp-hành thiền-định, dẫn đến chứng đắc 8 bậc thiền là 4 bậc thiền sắc-giới và 4 bậc thiền vô-sắc-giới, và chứng đắc 5 phép-thần-thông tam-giới.

Về sau, nghe tin Đức-Phật Anomadassī⁽¹⁾ đã xuất hiện trên thế gian, đạo-sĩ tiền-kiếp của Ngài Trưởng-lão Bākula đến hầu đảnh lễ Đức-Phật Anomadassī, rồi nghe Đức-Phật thuyết-pháp, sau khi nghe-pháp xong, đạo-sĩ vô cùng hoan-hỷ xin quy-y nương nhờ nơi Đức-Phật- bảo, Đức-Pháp-bảo, Đức-Tăng-bảo cho đến trọn đời trọn kiếp, vẫn giữ hình thức đạo-sĩ của mình, vẫn thường đến nghe Đức-Phật Anomadassī thuyết-pháp.

Dâng thuốc trị bệnh đến Đức-Phật Anomadassī

Một thuở nọ, Đức-Phật Anomadassī bị lâm bệnh gió trong bụng. Khi ấy, vị đạo-sĩ đến hầu Đức-Phật Anoma- dassī, gặp vị tỳ-khưu cho biết Đức-Phật bị lâm bệnh gió trong bụng, nên vị đạo-sĩ nghĩ rằng: “Đây là cơ hội tốt cho ta tạo phước-thiện bố-thí thuốc trị bệnh đến Đức- Phật Anomadassī.”

Vị đạo-sĩ bay đến sườn núi tìm những cây thuốc đem về dâng vị tỳ-khưu thường phụng sự Đức-Phật, vị đạo-sĩ dặn dò vị tỳ-khưu cách nấu thuốc như vậy, rồi kính dâng đến Đức-Phật Anomadassī dùng thuốc này, hy vọng sẽ khỏi bệnh.

Thật vậy, sau khi dùng thuốc của vị đạo-sĩ, Đức-Phật Anomadassī khỏi bệnh gió trong bụng, sức khỏe trở lại

¹ Từ thời-kỳ Đức-Phật Anomadassī đến thời-kỳ Đức-Phật Gotama có khoảng cách thời gian 1 a-tăng-kỳ với 100 ngàn đại-kiếp trái đất.

bình thường. Khi ấy, vị đạo-sĩ đến hầu đảnh lễ Đức-Phật Anomadassī, rồi ngồi một nơi hợp lẽ, rồi bạch rằng:

- Kính bạch Đức-Thế-Tôn, con đã tạo phước-thiện bố-thí cúng dường thuốc trị bệnh đến Đức-Thế-Tôn khỏi bệnh. Do nhờ phước-thiện bố-thí cúng dường thuốc trị bệnh này, cầu mong cho con là người ít bệnh hoạn ốm đau suốt trong mọi kiếp còn tử sinh luân-hồi.

Sau khi vị đạo-sĩ chết, vô-sắc-giới thiện-nghiệp cho quả tái-sinh hoá-sinh làm phạm-thiên trên tầng trời vô- sắc-giới phạm-thiên.

Sau khi hết tuổi thọ trên tầng trời vô-sắc-giới phạm- thiên ấy, tử sinh luân-hồi trong cõi người và các cõi trời trải qua suốt 1 a-tăng-kỳ.

Phát nguyện trở thành tỳ-khưu ít bệnh nhất

* Đến thời-kỳ Đức-Phật Padumuttara⁽¹⁾ xuất hiện trên thế gian, tiền-kiếp của Ngài Trưởng-lão Bākula sinh trong một gia đình tại kinh-thành Haṃsavatī. Tiền-kiếp của Ngài Trưởng-lão Bākula đến hầu đảnh lễ Đức-Phật Padumuttara, rồi ngồi lắng nghe Đức-Phật thuyết-pháp.

Khi ấy, Đức-Phật Padumuttara tuyên dương một tỳ- khưu có ít bệnh nhất trong hàng thanh-văn đệ-tử của Đức-Phật.

Thấy vị tỳ-khưu ấy như vậy, nên tiền-kiếp của Ngài Trưởng-lão phát nguyện muốn trở thành vị tỳ-khưu có ít bệnh nhất trong hàng Thanh-văn đệ-tử của Đức-Phật trong thời-kỳ vị-lai. Và được Đức-Phật Padumuttara thọ ký xác định thời gian còn lại 100 ngàn đại-kiếp trái đất nữa, đến thời-kỳ Đức-Phật Gotama sẽ xuất hiện trên thế

¹ Từ thời-kỳ Đức-Phật Padumuttara đến thời-kỳ Đức-Phật Gotama có khoảng cách thời gian 100 ngàn đại-kiếp trái đất.

gian. Khi ấy, tiền-kiếp của Ngài Trưởng-lão sẽ được thành tựu như ý.

Sau khi được Đức-Phật Padumuttara đã thọ ký, những tiền-kiếp của Ngài Trưởng-lão Bākula tử sinh luân-hồi trong cõi người và các cõi trời, cố gắng tinh-tấn không ngừng tạo 10 pháp hạnh ba-la-mật bậc hạ cho sớm được đầy đủ trọn vẹn.

* Trước khi Đức-Phật Vipassī xuất hiện trên thế gian, tiền-kiếp của Ngài Trưởng-lão Bākula sinh trong gia đình bà-la-môn trong kinh-thành Bandhumatī. Khi trưởng thành, Ngài từ bỏ nhà đi xuất gia trở thành đạo-sĩ trú tại chân núi, thực-hành pháp-hành thiền-định, dẫn đến chứng đắc các bậc thiền sắc-giới và các phép-thần- thông trong thế gian.

Đến khi Đức-Phật Vipassī⁽¹⁾ đã xuất hiện trên thế gian, Đức-Phật Vipassī ngự cùng với nhóm 6.800.000 vị Đại-đức tỳ-khưu-Tăng đến kinh-thành Bandhumatī để tế độ Đức-Phụ-vương. Đức-Phật Vipassī ngự tại vườn phóng sinh nai Khema cùng với chư Đại-đức tỳ-khưu- Tăng ấy.

Nghe tin Đức-Phật Vipassī đã xuất hiện trên thế gian, đang ngự tại vườn phóng sinh nai Khema, vị đạo-sĩ tiền- kiếp của Ngài Trưởng-lão Bākula đến hầu đảnh lễ Đức- Phật Vipassī, rồi nghe thuyết-pháp. Vị đạo-sĩ phát sinh đức-tin trong sạch xin quy-y nương nhờ nơi Đức-Phật- bảo, Đức-Pháp-bảo, Đức-Tăng-bảo, vẫn giữ hình thức đạo-sĩ của mình, thường đến hầu đảnh lễ Đức-Phật, rồi nghe-pháp.

¹ Từ thời-kỳ Đức-Phật Vipassī đến thời-kỳ Đức-Phật Gotama có khoảng cách thời gian 91 đại-kiếp trái đất.

Dâng thuốc trị bệnh đến chư tỳ-khưu

Một thời nọ, ngoài Đức-Phật Vipassī và 2 Ngài Tối- thượng Thanh-văn ra, còn lại tất cả chư Đại-đức tỳ- khưu-Tăng đều bị mắc bệnh nhức đầu, bởi vì hít mùi hoa độc của những cây trong rừng núi Himavanta đang nở rộ.

Khi ấy, vị đạo-sĩ tiền-kiếp của Ngài Trưởng-lão Bākula đến hầu đảnh lễ Đức-Phật Vipassī, biết chư Đại- đức tỳ-khưu-Tăng bị mắc bệnh đau đầu như vậy, nên nghĩ rằng: “Đây là cơ hội tốt của ta tạo phước-thiện bố- thí thuốc trị bệnh đến chư Đại-đức tỳ-khưu-Tăng”.

Vị đạo-sĩ dùng oai lực phép thần thông bay đi tìm các thứ cây thuốc đem về làm thành thuốc, rồi đem đến tạo phước-thiện bố-thí cúng dường thuốc trị bệnh đến chư Đại-đức tỳ-khưu-Tăng. Sau khi dùng thuốc, tất cả chư Đại-đức tỳ-khưu-Tăng đều khỏi bệnh ngay.

Sau khi vị đạo-sĩ tiền-kiếp của Ngài Trưởng-lão Bākula chết, sắc-giới thiện-nghiệp cho quả tái-sinh hoá- sinh làm vị phạm-thiên trên tầng trời sắc-giới phạm- thiên. Khi hết tuổi thọ trên tầng trời sắc-giới phạm-thiên ấy, đại-thiện-nghiệp cho quả tái-sinh trong cõi người và các cõi trời, trải qua 91 đại-kiếp trái đất.

* Đến thời-kỳ Đức-Phật Kassapa xuất hiện trên thế gian, khi ấy, tiền-kiếp của Ngài Trưởng-lão là người dân sinh sống trong căn nhà cũ tại kinh-thành Bārāṇasī.

Một hôm, ông nghĩ rằng: “Căn nhà của ta đã cũ, bị hư hỏng không ở được nữa. Vậy, ta nên gọi nhóm thợ cùng ta đi vào rừng sâu tìm cây gỗ, lá, v.v… đem về làm lại căn nhà mới”.

Sau khi nghĩ như vậy, ông dẫn nhóm thợ vào rừng, trên đường đi, ông nhìn thấy ngôi chánh-điện Sīmā nơi hành các tăng sự Saṃghakamma của chư Đại-đức tỳ-

khưu-Tăng đã bị hư hỏng, dột nát, và các chỗ ở của chư Đại-đức tỳ-khưu-Tăng cũng bị hư hỏng nhiều, nên ông nghĩ rằng: “Việc làm căn nhà mới của ta chưa cần thiết, bởi vì căn nhà không thể đi theo ta được, mà chỉ có phước-thiện mới có thể theo ta được mà thôi.

Vậy, ta nên trùng tu lại ngôi chánh-điện Sīmā, và các chỗ ở, nhà ăn, … để cúng dường đến chư Đại-đức tỳ- khưu-Tăng trước.”

Ông dẫn nhóm thợ vào rừng sâu tìm cây gỗ, lá, v.v… đem về trùng tu lại ngôi chánh-điện Sīmā, nhà ăn, các chỗ ở của chư Đại-đức tỳ-khưu, nhà xông hơi cho tỳ- khưu bệnh, đặc biệt nhà thương dành cho những tỳ-khưu bệnh, và chuẩn bị các thứ thuốc trị bệnh dành cho chư tỳ-khưu bệnh, các nhà vệ sinh, v.v…

Sau khi xây dựng xong, ông làm đại lễ phước-thiện bố-thí cúng dường dâng đến chư Đại-đức tỳ-khưu-Tăng trong thời-kỳ Đức-Phật Kassapa.

Tiền-kiếp của Ngài Trưởng-lão Bākula cố gắng tinh- tấn tạo 10 pháp hạnh Ba-la-mật sớm được đầy đủ cho đến trọn đời, cho nên, đại-thiện-nghiệp cho quả tái-sinh trong các cõi trời, cõi người, trải qua khoảng thời gian từ Đức-Phật Kassapa đến thời-kỳ Đức-Phật Gotama xuất hiện trên thời gian.

Kiếp chót của Ngài Trưởng-lão Bākula

Sau khi tiền-kiếp của Ngài Trưởng-lão Bākula chết, đại-thiện-nghiệp cho quả tái-sinh kiếp chót đầu thai vào lòng bà vợ ông phú hộ tại kinh-thành Kosambī, trước thời-kỳ Đức-Phật Gotama chưa xuất hiện trên thế gian.

Từ khi đầu thai vào lòng mẹ suốt 10 tháng, gia đình phú hộ phát sinh của cải quý báu nhiều vô kể, được Đức- vua ban thưởng tước cao quý.

Tròn đủ 10 tháng, khi sinh ra đời, người mẹ của công- tử nghĩ rằng: “Công-tử của ta là một đứa con có phước lớn, ta muốn con của ta được khỏe mạnh, không có bệnh, được sống lâu.

Vậy, ta nên bảo các nhũ mẫu ẵm con của ta đem xuống sông Yamunā làm lễ tắm gội đầu sau ngày sinh này thì con của ta sau này được khỏe mạnh, không có bệnh hoạn ốm đau, được sống lâu.”⁽¹⁾

Đứa trẻ bị con cá lớn nuốt vào bụng

Các bà nhũ mẫu ẵm đứa trẻ mới sinh ra đem xuống sông Yamunā đang làm lễ tắm gội đầu đứa trẻ, thì ngay khi ấy, một con cá lớn nhìn thấy đứa trẻ ấy, tưởng là miếng mồi, nó há mồm ra ngậm đứa trẻ nuốt vào bụng bơi đi nơi khác, mà các bà nhũ mẫu không sao cứu được.

Đứa trẻ là bậc đại-phước kiếp chót, nên dù nằm trong bụng con cá cũng như nằm trong phòng ngủ sang trọng, không cảm thấy khổ chút nào cả.

Do oai lực của 10 pháp-hạnh ba-la-mật kiếp chót của đứa trẻ, nên con cá như nuốt phải một vật nóng, làm cho nó nóng nảy bơi mau như điên suốt 30 do tuần, rồi bị dính lưới của nhóm dân chài trong kinh-thành Bārāṇasī.

Thông thường, con cá lớn như thế này khi mắc lưới thì chết ngay, nhưng do oai lực phước-thiện của đứa trẻ, con cá vẫn còn sống cho đến khi bắt ra khỏi lưới. Những người dân chài cột dây khiêng con cá đi quanh kinh- thành Bārāṇasī, để bán với chừng ấy kahāpaṇa, nhưng không có một ai mua con cá ấy.

Khi khiêng con cá đến trước cổng nhà phú hộ có của cải tài sản đến 800 triệu, trong kinh-thành Bārāṇasī, bà phú hộ hỏi họ rằng:

¹ Bộ Majjhimanikāya, lễ tắm đứa con sau khi sinh được 5 ngày.

• Này các ngươi bán con cá ấy bao nhiêu Kahāpaṇa?

Những người dân chài thưa rằng:

• Kính thưa Bà, xin Bà cho chừng ấy Kahāpaṇa.

Bà phú hộ trao chừng ấy Kahāpaṇa cho những người dân chài, rồi cho người đem con cá vào nhà.

Bà phú hộ được đứa trẻ làm con

Hằng ngày, bà phú hộ không bao giờ tự tay làm cá, hoặc làm đồ ăn, nhưng hôm ấy, bà phú hộ đặt con cá trên tấm ván lớn, rồi tự tay mình làm thịt con cá này. Thông thường, người ta mổ cá trước bụng, nhưng bà phú hộ mổ con cá này ở phía sau, khi dở lên bà nhìn thấy đứa trẻ có màu da như màu vàng ròng nằm trong bụng con cá, bà phú hộ rất vui mừng reo lên rằng:

“Ta được đứa trẻ trong bụng con cá”.

Bà phú hộ ẵm đứa trẻ đến trình ông phú hộ. Gia đình phú hộ vốn không có con, nay bỗng dưng được đứa trẻ có nét mặt sáng sủa, màu da như màu vàng ròng, nên ông vô cùng sung sướng bảo gia nhân đánh chuông thông báo cho mọi người biết như vậy.

Ông bà phú hộ ẵm đứa trẻ lên xe đi vào cung điện chầu Đức-vua Bārāṇasī tâu rằng:

• Muôn tâu Hoàng-Thượng, vợ chồng tiện dân được đứa trẻ trong bụng con cá. Vậy, nay vợ chồng tiện dân phải làm thế nào?

Đức-vua truyền bảo rằng:

• Này ông bà phú hộ! Đứa trẻ này có phước lớn, dù nó nằm trong bụng con cá, mà sinh mạng vẫn được an toàn. Vậy, hai ông bà phú hộ nên nuôi dưỡng đứa trẻ này xem như là con của mình.

Đứa trẻ tên là Bākula

Gia đình ông bà phú hộ là cha mẹ của đứa trẻ ở kinh- thành Kosambī nghe tin gia đình ông bà phú hộ kinh- thành Bārāṇasī được một đứa trẻ trong bụng con cá.

Bà phú hộ là mẹ đẻ của đứa trẻ cùng nhóm gia nhân đi xe lên đường đến kinh-thành Bārāṇasī, tìm đến nhà gia đình phú hộ kinh-thành Bārāṇasī.

Nhìn thấy bà phú hộ kinh-thành Bārāṇasī đang chơi đùa với đứa trẻ, bà phú hộ kinh-thành Kosambī khen ngợi đứa trẻ rằng:

“Đứa trẻ thật là đáng yêu quý quá!”

Khi ấy, bà phú hộ kinh-thành Kosambī mẹ sinh thưa với bà phú hộ kinh-thành Bārāṇasī rằng:

• Thưa bà, đứa trẻ này là con của tôi.

Bà phú hộ kinh-thành Bārāṇasī mẹ nuôi thưa rằng:

• Thưa bà, đứa trẻ này là con của tôi, không phải con của bà đâu!

Ms:⁽¹⁾ - Thưa bà, bà được đứa trẻ này từ đâu?

Mn: - Thưa bà, tôi được đứa trẻ này từ trong bụng con cá.

Ms: - Thưa bà, nếu như vậy, thì chắc chắn đứa trẻ này không phải là con của bà, nó chính là con của tôi.

Mn: - Thưa bà, con của bà ở đâu?

Ms: - Thưa bà, tôi mang thai 10 tháng, khi đứa trẻ này sinh ra được đem xuống sông Yamunā để làm lễ tắm gội đầu, thì con cá há mồm ra ngậm đứa trẻ nuốt vào bụng bơi đi đến nơi này.

¹ Ms: Mẹ sinh, Mn: Mẹ nuôi

Mn: - Thưa bà, con của bà bị con cá khác nuốt bơi đi nơi khác rồi, còn đứa trẻ này trong bụng con cá mà tôi đã mua.

Như vậy, bà phú hộ kinh-thành Kosambī là mẹ sinh và bà phú hộ kinh-thành Bārāṇasī là mẹ nuôi tranh chấp với nhau về đứa trẻ, không thuộc về bên nào nên hai người mẹ ẵm đứa trẻ cùng nhau đến chầu Đức-vua Bārāṇasī để Đức-vua phán xét.

Đức-vua phán xét rằng:

“Bà phú hộ kinh-thành Kosambī mang thai 10 tháng sinh ra đứa trẻ này, bà phú hộ không phải là mẹ sinh thì không thể được. Và bà phú hộ kinh-thành Bārāṇasī đã mua con cá, thì tất cả những thứ gì trong con cá đều thuộc quyền sở hữu của bà phú hộ kinh-thành Bārāṇasī.

Cho nên, đứa trẻ nằm trong bụng con cá thuộc về của bà phú hộ kinh-thành Bārāṇasī không phải là mẹ nuôi thì cũng không thể được.

Vì vậy, đứa trẻ này là người thừa kế (dāyāda) của 2 gia đình phú hộ. Kể từ nay, đứa trẻ này là thuộc về của 2 gia đình phú hộ, nên đặt tên là Bākulakumāra: Công-tử Bākula” (Bākula nghĩa là 2 gia đình, 2 dòng họ).

Công-tử Bākula của hai gia đình phú hộ

Khi công-tử Bākula trưởng thành hưởng mọi sự an- lạc trong 2 gia đình phú hộ tại kinh-thành Bārāṇasī và kinh-thành Kosambī. Mỗi gia đình phú hộ xây dựng 3 tòa lâu đài gồm có đầy đủ mọi thứ để hưởng mọi sự an- lạc trong đời, như các đoàn ca hát, nhảy múa, những món ngon vật lạ, một chiếc thuyền lớn, những xe cộ đi du ngoạn ngắm cảnh, v.v…

Công-tử Bākula hưởng mọi sự an-lạc trong mỗi gia đình phú hộ của mỗi kinh-thành 4 tháng (2 tháng tại kinh-thành và 2 tháng trên chiếc thuyền).

Thật vậy, công-tử Bākula hưởng mọi sự an-lạc trong gia đình phú hộ tại kinh-thành bên này suốt 2 tháng, rồi bước xuống chiếc thuyền lớn có đầy đủ mọi thứ như các đoàn ca hát, nhảy múa, các món ăn vật lạ, v.v…, để cho công-tử Bākula hưởng mọi sự an-lạc trong đời. Chiếc thuyền lớn di chuyển từ kinh-thành này đến nửa đường thời gian 2 tháng đến chỗ hẹn trên dòng sông.

Một chiếc thuyền lớn của gia đình phú hộ kinh-thành bên kia chờ nửa đường chỗ hẹn trên dòng sông, để đón rước công-tử Bākula bước sang chiếc thuyền lớn bên kia cũng có đầy đủ mọi thứ trên chiếc thuyền, để cho công- tử Bākula hưởng mọi sự an-lạc trong đời. Chiếc thuyền lớn duy chuyển suốt 2 tháng mới đến kinh-thành bên kia, rồi công-tử Bākula hưởng mọi sự an-lạc trong gia đình phú hộ tại kinh-thành bên kia suốt 2 tháng.

Như vậy, công-tử Bākula hưởng mọi sự an-lạc trong mỗi gia đình phú hộ tại mỗi kinh-thành có 2 tháng, còn 2 tháng hưởng mọi sự an-lạc trên chiếc thuyền lớn đến nửa đường chỗ hẹn trên dòng sông.

Công-tử Bākula hưởng mọi sự an-lạc trong mỗi gia đình phú hộ của mỗi kinh-thành luân phiên nhau như vậy, suốt thời gian tròn 80 năm.

Công-tử Bākula trở thành tỳ-khưu

Công-tử Bākula sống tại-gia suốt thời gian tròn 80 năm. Vào thời ấy, Đức-Phật Gotama đã xuất hiện trên thế gian, Đức-Phật ngự đi đến kinh-thành Kosambī (hoặc kinh-thành Bārāṇasī).

Khi ấy, nghe tin Đức-Phật Gotama ngự đến kinh- thành Kosambī, công-tử Bākula, là vị Thanh-văn đệ- tử kiếp chót, đi đến hầu đảnh lễ, cúng dường những phẩm vật đến Đức-Phật, rồi lắng nghe Đức-Phật thuyết-pháp.

Công-tử Bākula phát sinh đức-tin trong sạch nơi Đức- Phật-bảo, Đức-Pháp-bảo, Đức-Tăng-bảo, kính xin Đức- Phật cho phép xuất gia trở thành tỳ-khưu trong giáo- pháp của Đức-Phật.

Sau khi công-tử Bākula trở thành tỳ-khưu trong 7 ngày, tỳ-khưu Bākula vẫn còn là tỳ-khưu phàm-nhân, đến sáng sớm ngày thứ 8, tỳ-khưu Bākula thực-hành pháp-hành thiền-tuệ, dẫn đến chứng ngộ chân-lý tứ Thánh-đế, chứng đắc 4 Thánh-đạo, 4 Thánh-quả và Niết-bàn, diệt tận được mọi tham-ái, mọi phiền-não không còn dư sót, trở thành bậc Thánh A-ra-hán cao thượng cùng với tứ tuệ-phân-tích, lục-thông trong giáo- pháp của Đức-Phật Gotama.

Sau khi trở thành bậc Thánh A-ra-hán tất cả các người bạn thân, các đoàn ca hát, nhảy múa, các nhạc công, các nhóm tùy tùng thuộc hạ là những người trong kinh-thành Bārāṇasī và trong kinh-thành Kosambī của công-tử Bākula khi còn sống tại-gia, mỗi người đều nhận được nhiều của cải đem về sinh sống trong gia đình của mình.

Khi sống trong gia đình, họ thường nhớ ơn của Ngài Trưởng-lão Bākula, nên họ dệt, may thành bộ y, rồi đem kính dâng đến Ngài Trưởng-lão Bākula.

Hằng nửa tháng trước, người thân trong kinh-thành Kosambī dâng một bộ y đến Ngài Trưởng-lão Bākula, rồi nửa tháng sau, người thân trong kinh-thành Bārāṇasī dâng một bộ y đến Ngài Trưởng-lão Bākula, cứ thay phiên nhau dâng bộ y như vậy.

Ngoài ra, các thứ vật dụng khác cũng thường thay phiên nhau dâng cúng dường đến Ngài Trưởng-lão Bākula như vậy, cho nên, tứ vật dụng của Ngài Trưởng- lão nhiều vô kể. Ngài Trưởng-lão Bākula thường cho người đem tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đến chư tỳ-khưu khác.

Tuyên dương Ngài Trưởng-Lão Bākula ít bệnh đệ nhất

• Công-tử Bākula từ nhỏ sống tại-gia đến lúc tròn 80 tuổi, công-tử Bākula không hề có bị bệnh hoạn, ốm đau, dù chỉ là sổ mũi, nhức đầu nhẹ, cũng không từng phát sinh đối với công-tử Bākula.
• Công-tử Bākula xuất gia trở thành tỳ-khưu Bākula lúc tròn 80 tuổi.

Từ khi trở thành tỳ-khưu Bākula đến ngày thứ 8 trở thành bậc Thánh A-ra-hán cho đến lúc Ngài Trưởng-lão Bākula có 80 tuổi hạ, trong suốt khoảng thời gian ấy, Ngài Trưởng-lão Bākula cũng không hề có bệnh hoạn, ốm đau gì cả, và 4 thứ vật dụng luôn luôn phát sinh đầy đủ đối với Ngài Trưởng-lão Bākula.

Một hôm, Đức-Thế-Tôn ngự tại ngôi chùa Jetavana giữa chư Đại-đức Thánh-tăng, Đức-Thế-Tôn tuyên dương ca tụng Ngài Trưởng-lão Bākula rằng:

“Etadaggaṃ Bhikkhave, mama sāvakānaṃ bhik- khūnaṃ appābādhānaṃ yadidaṃ Bākulo”.

- Này chư tỳ-khưu! Trong các hàng tỳ-khưu Thanh- văn đệ-tử của Như-Lai, Bākula là vị tỳ-khưu có ít bệnh đệ nhất.

Ngài Trưởng-lão Bākula đã thành-tựu được như ý nguyện đúng như Đức-Phật Padumuttara đã thọ ký trong thời quá-khứ.

Ngài Trưởng-lão Bākula tịch diệt Niết-bàn

Ngài Trưởng-lão Bākula khi còn là công-tử Bākula sống tại-gia hưởng mọi sự an-lạc trong đời tròn suốt 80 năm, không hề có thứ bệnh gì, dù chỉ là bệnh sổ mũi thôi. Đến 80 tuổi, công-tử Bākula xuất gia trở thành tỳ- khưu.

Sau khi trở thành tỳ-khưu Bākula được 7 ngày, đến sáng ngày thứ 8, tỳ-khưu Bākula trở thành bậc Thánh A- ra-hán, Ngài Trưởng-lão Bākula có 80 tuổi hạ.

Ngài Trưởng-lão Bākula sống trong suốt 80 tuổi hạ

cũng không hề có thứ bệnh nào cả.

Đó là quả báu của phước-thiện bố-thí thuốc trị bệnh mà tiền-kiếp của Ngài Trưởng-lão Bākula đã tạo trong thời-kỳ Đức-Phật Anomadassī, và tiền-kiếp của Ngài Trưởng-lão Bākula đã phát nguyện muốn trở thành vị tỳ- khưu có ít bệnh nhất, đã được Đức-Phật Padumuttara quá-khứ thọ ký cũng được thành tựu như ý nguyện.

Công-tử Bākula sống tại-gia tròn 80 tuổi và xuất gia trở thành bậc Thánh A-ra-hán, Ngài Trưởng-lão có 80 tuổi hạ. Như vậy, tuổi thọ của Ngài Trưởng-lão Bākula có tròn 160 năm.

Một hôm, Ngài Trưởng-lão Bākula thưa với chư Đại- đức tỳ-khưu-Tăng rằng:

“Hôm nay, tôi sẽ tịch diệt Niết-bàn.”

Để chư tỳ-khưu không phải lo công việc hỏa táng thân xác của Ngài, cho nên, Ngài Trưởng-lão Bākula ngồi kiết già giữa chư Đại-đức tỳ-khưu-Tăng, phát nguyện, rồi nhập thiền đề-mục lửa (tejokasiṇa), cuối lộ-trình- tâm“cuti” tịch diệt Niết-bàn.

Sau khi Ngài Trưởng-lão Bākula tịch diệt Niết-bàn, giải thoát khổ tử sinh luân-hồi trong tam-giới, hỏa-đại

bốc lên thiêu đốt thân xác của Ngài Trưởng-lão chỉ còn những viên Xá-lợi màu trắng như màu hoa lài mà thôi.

Chư tỳ-khưu xây ngôi tháp tôn thờ Xá-lợi của Ngài Trưởng-lão Bākula.

Phước-thiện bố-thí cho quả hiện-tại

Phước-thiện bố-thí thuộc về dục-giới thiện-nghiệp gọi là đại-thiện-nghiệp nếu có cơ hội thì cho quả tốt, quả an-lạc ngay hiện-tại, cho quả tái-sinh kiếp sau, và cho quả tốt, quả an-lạc từ kiếp thứ 3 cho đến kiếp chót của bậc Thánh A-ra-hán, trước khi tịch diệt Niết-bàn, giải thoát khổ tử sinh luân-hồi trong tam-giới.

Phước-thiện bố-thí cho quả ngay hiện-tại thì thí-chủ

phải hội đầy đủ 4 pháp sampadā⁽¹⁾ thành-tựu,

Sampadā có 4 pháp thành-tựu là:

1. Paccayadhammika: Vật thí hợp pháp, đó là vật thí dù ít dù nhiều cũng được phát sinh một cách hợp pháp và hoàn toàn trong sạch, không làm khổ mình, không làm khổ chúng-sinh khác.
2. Cetanāmahatta: Tác-ý trong đại-thiện-tâm trong sạch đầy đủ trọn vẹn trong 3 thời pubbacetanā, muñca- cetanā, aparacetanā đầy đủ và có nhiều năng lực.
3. Guṇātirekā: Bậc thọ-thí có ân-đức cao thượng đó là Đức-Phật Chánh-Đẳng-Giác, bậc Thánh A-ra-hán.
4. Vatthusampatti: bậc Thánh A-ra-hán vừa xả diệt- thọ-tưởng, rồi đi khất thực thọ nhận vật thí ấy của thí-chủ.

Nếu thí-chủ tạo phước-thiện bố-thí hợp đủ 4 pháp sampadā: thành-tựu như vậy thì chắc chắn phước-thiện bố-thí ấy sẽ cho quả ngay kiếp hiện-tại không lâu.

¹ Trong các bộ M.U.Aṭṭhakathā, Aṅguttaranikāya, Dhammapadatṭhakathā, Ahidhamma aṭṭhakathā, v.v…

Trong thời Đức-Phật Gotama đang còn hiện hữu trên thế gian, có những thí-chủ tạo phước-thiện bố-thí liền được quả báu của phước-thiện bố-thí ngay hiện-tại như Bà-la-môn Cūḷekasāṭaka, người bán hoa Sumana, ông bà làm thuê Puṇṇa, bà Mallikādevī, bà Gopālamātā- devī, cô Suppiyā upāsikā,… là những thí-chủ làm phước thiện bố-thí liền cho quả báu ngay ngày hôm ấy.

(Tìm hiểu một số tích trong quyển “Tìm Hiểu Phước- Thiện Bố-Thí”, cùng soạn giả.)

Tác-ý trong phước-thiện bố-thí (cetanādāna)

Phước-thiện bố-thí có được phước-thiện vô lượng, có được quả báu vô lượng do cetanā trong 3 thời-kỳ: pubbacetanā, muñcacetanā, aparacetanā.

1. Pubbacetanā: Tác-ý tâm-sở đồng sinh với đại- thiện-tâm hoan-hỷ trước khi tạo phước-thiện bố-thí ấy có thời gian lâu hoặc mau tùy theo thí-chủ và công việc chuẩn bị trước khi tạo phước-thiện bố-thí ấy.
2. Muñcacetanā: Tác-ý tâm-sở đồng sinh với đại- thiện-tâm hoan-hỷ khi đang tạo phước-thiện bố-thí ấy (thời gian hiện-tại khi đang tạo phước-thiện bố-thí ấy).
3. Aparacetanā: Tác-ý tâm-sở đồng sinh với đại- thiện-tâm hoan-hỷ sau khi đã tạo phước-thiện bố-thí ấy (thời gian sau khi đã làm xong phước-thiện bố-thí ấy không có hạn định).

Trong 3 thời-kỳ này, thời-kỳ aparacetanā: tác-ý tâm- sở đồng sinh với đại-thiện-tâm hoan-hỷ sau khi đã tạo phước-thiện bố-thí ấy xong rồi, thời gian không hạn định sau nhiều ngày, nhiều tháng, thậm chí nhiều năm, mỗi khi nếu thí-chủ niệm tưởng đến phước-thiện bố-thí ấy,

phát sinh đại-thiện-tâm vô cùng hoan-hỷ thì phước-thiện bố-thí ấy lại càng tăng trưởng.

Cho nên, trong 40 đề-mục thiền-định, có đề-mục cāgānussati: đề-mục thiền-định niệm-niệm phước-thiện bố-thí của mình.

Đức-Phật dạy về cetanā rằng:

“Cetanā’haṃ bhikkhave kammaṃ vadāmi, cetayitvā kammaṃ karoti kāyena vācāya manasā”.⁽¹⁾

- Này chư tỳ-khưu! Sau khi đã có tác-ý rồi mới tạo nghiệp bằng thân, bằng khẩu, bằng ý.

Vì vậy, Như-lai dạy rằng: “tác-ý gọi là nghiệp”.

Cetanā: Tác-ý đó là tác-ý tâm-sở (cetanācetasika) là 1 tâm-sở (cetasika) (trong 52 loại tâm-sở) đồng sinh với tất cả mọi tâm gồm có 89 hoặc 121 tâm.

Cetanācetasika: tác-ý tâm-sở gọi là kamma: nghiệp chỉ khi đồng sinh với 12 bất-thiện-tâm (ác-tâm) và 21 hoặc 37 thiện-tâm như sau:

• Tác-ý tâm-sở đồng sinh với 12 bất-thiện-tâm (12 ác- tâm) gọi là bất-thiện-nghiệp (ác-nghiệp).
• Tác-ý tâm-sở đồng sinh với 8 dục-giới thiện-tâm gọi là dục-giới thiện-nghiệp (đại-thiện-nghiệp).
• Tác-ý tâm-sở đồng sinh với 5 sắc-giới thiện-tâm gọi là sắc-giới thiện-nghiệp.
• Tác-ý tâm-sở đồng sinh với 4 vô-sắc-giới thiện-tâm

gọi là vô-sắc-giới thiện-nghiệp.

• Tác-ý tâm-sở đồng sinh với 4 hoặc 20 Thánh-đạo- tâm gọi là 4 hoặc 20 siêu-tam-giới thiện-nghiệp.

¹ Aṅguttaranikāya, Chakkanipāta, kinh Nibbedhikasutta.

Nếu cetanācetasika: tác-ý tâm-sở khi đồng sinh với 36 hoặc 52 quả-tâm⁽¹⁾ và 20 duy-tác-tâm⁽²⁾ thì không gọi là nghiệp.

Nếu khi cetanācetasika: tác-ý tâm-sở gọi là kamma: nghiệp thì cetanācetasika: tác-ý tâm-sở này có tính chất rất đặc biệt, bởi vì mỗi đại-thiện-nghiệp, mỗi ác-nghiệp có cơ hội cho quả trong kiếp hiện-tại (kiếp thứ nhất), có cơ hội cho quả tái-sinh kiếp sau kế-tiếp (kiếp thứ nhì) và có cơ hội cho quả từ kiếp thứ ba cho đến kiếp chót của bậc Thánh A-ra-hán, trước khi tịch diệt Niết-bàn, giải thoát khổ tử sinh luân-hồi trong tam-giới. Khi ấy, tất cả mọi đại-thiện-nghiệp và mọi ác-nghiệp được lưu-trữ đầy đủ trọn vẹn ở trong tâm sinh rồi diệt của mỗi chúng- sinh, từ vô thuỷ trải qua vô số kiếp, từ kiếp này sang kiếp kia, trong vòng tử sinh luân-hồi trong 3 giới 4 loài đều trở thành vô-hiệu-quả-nghiệp (ahosikamma), không còn có cơ hội cho quả được nữa.

Vì vậy, cetanācetasika: tác-ý tâm-sở gọi là kamma: nghiệp có tính chất rất đặc biệt so sánh với các cetasika: tâm-sở và các citta: tâm khác, bởi vì các cetasika: tâm- sở và các citta: tâm khác sinh rồi diệt thời hiện-tại, không còn liên quan đến thời vị-lai.

Trong quyển Phước-Thiện này chỉ đề cập đến cetanā đó là cetanācetasika: tác-ý tâm-sở đồng sinh với 8 dục- giới thiện-tâm (8 đại-thiện-tâm) gọi là dục-giới thiện- nghiệp hoặc đại-thiện-nghiệp mà thôi.

¹ 36 hoặc 52 quả-tâm đó là 7 bất-thiện-quả vô-nhân-tâm + 8 thiện-quả vô- nhân-tâm + 8 đại-quả-tâm + 5 sắc-giới quả-tâm + 4 vô-sắc-giới quả-tâm + 4 hoặc 20 Thánh-quả-tâm.

² 20 duy-tác-tâm đó là 3 duy-tác vô-nhân-tâm + 8 đại-duy-tác-tâm + 5 sắc-giới duy-tác-tâm + 4 vô-sắc-giới duy-tác-tâm.

Năng lực của cetanādāna trong 3 thời-kỳ

Phước-thiện bố-thí được thành-tựu đều trải qua 3 thời- kỳ tác-ý: pubbacetanā, muñcacetanā, aparacetanā, mà mỗi thời-kỳ tác-ý có năng lực cho quả khác nhau như sau:

1. Năng lực của pubbacetanā

Pubbacetanā: Tác-ý tâm-sở đồng sinh với đại-thiện- tâm trước khi tạo phước-thiện bố-thí.

• Thí-chủ có tác-ý tâm-sở đồng sinh với đại-thiện-tâm hoan-hỷ trước khi tạo phước-thiện bố-thí ấy đến người thọ-thí thì, khi đại-thiện-nghiệp ấy trong đại-thiện-tâm có cơ hội cho quả tốt trong thời-kỳ tái-sinh kiếp sau (paṭisandhikāla) có đại-quả-tâm gọi là tái-sinh-tâm (paṭisandhicitta) làm phận sự tái-sinh kiếp sau đầu thai làm người trong lòng mẹ, và tiếp theo cho quả trong thời-kỳ sau khi đã tái-sinh (pavattikāla), kiếp hiện-tại, có 8 đại-quả-tâm và 8 thiện-quả vô-nhân-tâm trong thời ấu-niên, tùy theo năng lực quả của đại-thiện-nghiệp ấy.
• Nếu thí-chủ có tác-ý tâm-sở đồng sinh với đại- thiện-tâm không hoan-hỷ trước khi tạo phước-thiện bố- thí ấy đến người thọ-thí, dù có ác-tâm xen lẫn mà vẫn tạo phước-thiện bố-thí ấy đến người thọ-thí, thì khi đại- thiện-nghiệp ấy trong đại-thiện-tâm có cơ hội cho quả trong thời-kỳ tái-sinh kiếp sau (paṭisandhikāla) có đại- quả-tâm gọi là tái-sinh-tâm (paṭisandhicitta) làm phận sự tái-sinh kiếp sau đầu thai làm người trong lòng mẹ, và tiếp theo cho quả trong thời-kỳ sau khi đã tái-sinh (pavattikāla), kiếp hiện-tại, có 8 đại-quả-tâm và thiện- quả vô-nhân-tâm và bất-thiện quả vô-nhân-tâm trong thời ấu-niên, tùy theo năng lực quả của đại-thiện-nghiệp ấy và quả của ác-nghiệp ấy.

Ví dụ: Tích Pañcapāpī ⁽¹⁾ được tóm lược như sau:

Cô Pañcapāpī là con gái của một gia đình nghèo khổ nhà ở gần cửa phía Đông trong kinh-thành Bārāṇasī.

Sở dĩ người ta gọi cô là Pañcapāpī (Pañca+pāpī: Pañca là 5, pāpī là bộ phận xấu), bởi vì thân hình của cô có 5 bộ phận xấu là tay, chân, miệng, mắt, lỗ mũi.

Do nguyên nhân nào thân hình của cô có 5 bộ phận xấu như vậy?

Tiền-kiếp của cô là con gái của gia đình nghèo khổ, chuyên nhồi đất cho nhuyễn để bán cho người ta trát vách nhà.

Một hôm, Đức-Phật Độc-Giác cần đất nhuyễn để trát vách chỗ ở của Ngài, nên Ngài mặc y, mang bát ngự vào cửa thành phía Đông kinh-thành Bārāṇasī, đến đứng trước nhà cô gái đang ngồi nhồi đất.

Nhìn thấy Đức-Phật Độc-Giác đứng trước nhà, cô gái phát sinh sân-tâm bực mình nói rằng:

“Mattikampi bhikkhati!”

• Đất mà Sa-môn này cũng đi xin!

Cô phát sinh sân-tâm nói với giọng bực mình như vậy. Đó là thời-kỳ pubbacetanā: tác-ý tâm-sở đồng sinh với bất-thiện-tâm (ác-tâm) trước khi tạo phước-thiện bố- thí cúng dường đất nhuyễn rất đặc biệt đến Đức-Phật Độc-Giác.

Phước-thiện bố-thí đất nhuyễn đặc biệt

• Nhìn thấy Đức-Phật Độc-Giác vẫn đứng tự nhiên, nên cô phát sinh đại-thiện-tâm có đức-tin trong sạch nơi Đức-Phật Độc-Giác, rồi bạch rằng:

¹ Trong Chú-giải Jātakaṭṭhakathā, tích Kuṇālajātaka.

• Kính bạch Ngài Sa-môn, Ngài muốn được đất nhuyễn phải không? Kính thỉnh Ngài đợi con một lát.

Bạch xong, cô hoan-hỷ nhồi đất thật nhuyễn rất đặc biệt, rồi cô phát sinh đại-thiện-tâm trong sạch cung-kính tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đất nhuyễn rất đặc biệt ấy đến Đức-Phật Độc-Giác.

• Đó là thời-kỳ muñcacetanā: tác-ý tâm-sở đồng sinh với đại-thiện-tâm trong sạch hoan-hỷ khi đang tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đất nhuyễn rất đặc biệt ấy đến Đức-Phật Độc-Giác.

Đức-Phật Độc-Giác nhận đất thật nhuyễn rất đặc biệt đem về trát vách chỗ ở của Đức-Phật.

• Sau khi đã tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đất nhuyễn rất đặc biệt ấy đến Đức-Phật Độc-Giác, cô phát sinh đại-thiện-tâm trong sạch vô cùng hoan-hỷ phước- thiện bố-thí cúng-dường đất nhuyễn rất đặc biệt ấy đến Đức-Phật Độc-Giác.
• Đó là thời-kỳ aparacetanā: tác-ý tâm-sở đồng sinh với đại-thiện-tâm trong sạch hoan-hỷ sau khi đã tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đất nhuyễn rất đặc biệt ấy đến Đức-Phật Độc-Giác.

Sự diễn tiến qua 3 thời-kỳ tác-ý trong đại-thiện-tâm.

Kiếp sau cô gái nghèo

Về sau, sau khi cô gái nghèo ấy chết, đại-thiện-nghiệp bố-thí đất nhuyễn ấy trong đại-thiện-tâm có cơ hội cho quả trong thời-kỳ tái-sinh kiếp sau (paṭisandhikāla) có đại-quả-tâm gọi là tái-sinh-tâm (paṭisandhicitta) làm phận sự tái-sinh đầu thai vào lòng người đàn bà nghèo, nhà ở gần cửa thành Bārāṇasī.

Khi trẻ sơ sinh ra đời, thân hình của đứa bé gái có 5 bộ phận xấu xí là tay, chân, miệng, mắt, lỗ mũi, nên người ta gọi cô là Pañcapāpī (có 5 bộ phận xấu).

Đó là quả ác-nghiệp sân-tâm bực mình với tác-ý tâm- sở đồng sinh với sân-tâm trong tiền-kiếp của cô trước khi tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đất nhuyễn đặc biệt đến Đức-Phật Độc Giác.

Khi cô trưởng thành, hễ ai tiếp xúc, đụng đến thân thể của cô, đều có cảm giác như tiếp xúc với đối-tượng xúc của cõi trời, (như tiếp xúc với thân thể của vị thiên-nữ trên cõi trời dục-giới) có cảm giác sung sướng say mê chưa từng có.

Đó là quả tốt của đại-thiện-nghiệp hoan-hỷ bố-thí cúng dường đất thật nhuyễn đặc biệt đến Đức-Phật Độc- Giác trong tiền-kiếp của cô.

Thật vậy, một đêm nọ Đức-vua Bārāṇasī tên là Baka giả dạng dân thường ngự đi xem xét sinh hoạt dân chúng trong kinh-thành, khi Đức-vua Baka đến chỗ cô Pañcapāpī đang chơi trò bịt mắt bắt nhau với các cô bạn gái trong xóm, vì không biết Đức-vua Baka, nên cô đưa tay bắt nhầm tay của Đức-vua.

Khi bàn tay của của cô Pañcapāpī tiếp xúc với bàn tay của Đức-vua Baka, Đức-vua có cảm giác say mê không còn biết mình, như tiếp xúc với đối-tượng xúc trên cõi trời, phát sinh tâm tham-ái say mê trong đối tượng xúc ấy.

Đức-vua Baka đưa tay nắm lấy tay của cô Pañcapāpī

truyền hỏi rằng:

• Này cô em! Cô là con gái của ai? Đã có chồng hay chưa?

Nghe Đức-vua truyền hỏi như vậy, cô thưa rằng:

• Thưa ông, tôi là con gái của cha mẹ nhà nghèo ở gần cửa thành, chưa có chồng.

Đức-vua truyền bảo rằng:

• Này cô! Ta sẽ là người chồng của cô. Vậy, cô nên trở về xin phép cha mẹ.

Cô Pañcapāpī trở về thưa với cha mẹ rằng:

• Kính thưa cha mẹ, có một người đàn ông muốn lấy con làm vợ.

Nghe cô Pañcapāpī thưa như vậy, cha mẹ của cô nghĩ rằng: “Người đàn ông ấy chắc không phải là người nghèo khổ” nên bảo rằng:

• Này con! Nếu người đàn ông ấy muốn lấy con làm vợ thì may mắn cho đời con biết dường nào!

Cô Pañcapāpī trở lại báo cho Đức-vua Baka biết rằng: “Cha mẹ của cô đã cho phép rồi”.

Ngay đêm hôm ấy, Đức-vua Baka sống chung với cô Pañcapāpī tại nhà cô, đến cuối canh chót đêm mới ngự trở về cung điện.

Từ đó về sau, mỗi đêm Đức-vua Baka thường giả dạng dân thường ngự đến gặp cô Pañcapāpī, không còn quan tâm đến Chánh-cung Hoàng-hậu, các hoàng-hậu và các thứ-phi khác trong cung điện nữa.

Về sau, Đức-vua Baka bày ra mưu kế để rước cô Pañcapāpī vào cung điện, rồi tấn phong cô Pañcapāpī lên ngôi Chánh-cung Hoàng-hậu của Đức-vua Baka trong kinh-thành Bārāṇasī.

Cha mẹ của cô Pañcapāpī được Đức-vua ban cho nhiều của cải, nên cuộc sống được đầy đủ hạnh phúc an-lạc.

Từ đó, Đức-vua Baka chỉ say mê đắm đuối với Chánh-cung Hoàng-hậu Pañcapāpī mà thôi, bỏ bê việc triều chính, các quan tỏ ra thái độ bất bình.

Chánh-cung Hoàng-hậu Pañcapāpī nằm mộng

Một đêm nọ, Chánh-cung Hoàng-hậu Pañcapāpī nằm mộng, qua giấc mộng ấy thấy mình sẽ là Chánh-cung Hoàng-hậu của 2 Đức-vua. Bà tâu giấc mộng lên Đức- vua Baka.

Đức-vua Baka truyền lệnh cho mời các vị thầy Bà-la- môn đoán mộng vào chầu, Đức-vua kể lại giấc mộng của Chánh-cung Hoàng-hậu Pañcapāpī.

Các vị thầy Bà-la-môn bị các quan mua chuộc, nên đoán theo ý của các quan rằng:

• Muôn tâu Đại-vương, Chánh-cung Hoàng-hậu nằm mộng thấy ngồi trên cổ con bạch tượng. Đó là điều báo trước sự băng hà đến Đại-vương.
• Muôn tâu Đại-vương, Chánh-cung Hoàng-hậu nằm mộng thấy ngồi trên cổ con bạch tượng, rồi sờ tay lên mặt trăng vuốt ve chơi. Đó là điều báo trước sẽ đem Đức-vua là kẻ thù đến với Đại-vương.

Thuyền chở Chánh-cung Hoàng-hậu thả trôi sông

Nghe vị thầy Bà-la-môn đoán mộng như vậy, nên Đức-vua Baka truyền hỏi rằng:

• Này các ngươi! Nếu như vậy thì Trẫm phải làm thế nào? Xin các ngươi tâu cho Trẫm rõ.

Các vị thầy Bà-la-môn tâu với Đức-vua Baka nên đưa Chánh-cung Hoàng-hậu Pañcapāpī xuống chiếc thuyền, rồi thả trôi theo dòng nước.

Nghe theo lời tâu của vị thầy Bà-la-môn, Đức-vua Baka chuẩn tấu, đưa Chánh-cung Hoàng-hậu Pañcapāpī xuống chiếc thuyền có đầy đủ các món vật thực, nước uống, các đồ trang sức quý giá của Bà.

Đến ban đêm, Đức-vua Baka truyền lệnh thả chiếc thuyền trôi xuôi theo dòng nước trên con sông lớn.

Chiếc thuyền chở Chánh-cung Hoàng-hậu Pañcapāpī trôi đến chỗ bến nước nơi Đức-vua Bāvarika đang ngự trên thuyền đi chơi trên sông. Nhìn thấy chiếc thuyền lạ từ xa trôi đến, Đức-vua Bāvarika truyền bảo rằng:

“Người trên thuyền thuộc về của Trẫm.”

Chiếc thuyền vừa đến gần, nhìn thấy Chánh-cung Hoàng-hậu Pañcapāpī, Đức-vua Bāvarika truyền hỏi rằng:

• Này cô tên gì? Sao thân hình xấu xí đáng ghê vậy!

Nghe Đức-vua truyền hỏi như vậy, Cô Pañcapāpī vui cười, rồi tâu rằng:

• Muôn tâu Hoàng-Thượng, tiện nữ là Chánh-cung Hoàng-hậu của Đức-vua Baka ở tại kinh-thành Bārāṇasī, tên là Pañcapāpī.

Cô Pañcapāpī tâu trình mọi sự việc xảy ra, Đức-vua Bāvarika biết Chánh-cung Hoàng-hậu Pañcapāpī nổi tiếng khắp cõi Nam-thiện-bộ-châu, nên Đức-vua Bāvarika đưa tay nắm tay của cô Pañcapāpī đưa lên chiếc thuyền rồng, vừa tiếp xúc bàn tay của cô Pañcapāpī, Đức-vua phát sinh tâm tham-ái say mê đối- tượng xúc trong thân cô như đối-tượng xúc trên cõi trời, chưa từng có nơi người nữ nào như vậy.

Đức-vua Bāvarika đưa cô về cung điện, làm lễ tấn phong cô Pañcapāpī lên ngôi Chánh-cung Hoàng-hậu.

Từ đó, Đức-vua Bāvarika chỉ say mê Chánh-cung Hoàng-hậu Pañcapāpī mà thôi, không còn quan tâm đến Chánh-cung Hoàng-hậu, các hoàng-hậu, các thứ-phi nào khác nữa.

Cô Pañcapāpī là Chánh-cung Hoàng-hậu 2 Đức-vua

Hay tin Đức-vua Bāvarika tấn phong cô Pañcapāpī lên ngôi Chánh-cung Hoàng-hậu, nên Đức-vua Baka nổi cơn ghen tức nghĩ rằng:

“Ta không thể chịu để Chánh-cung Hoàng-hậu Pañcapāpī của ta trở thành Chánh-cung Hoàng-hậu của Đức-vua Bāvarika được!”

Đức-vua Baka kinh-thành Bārāṇasī thân chinh dẫn đầu các đoàn binh tiến quân đến đóng quân bên bờ sông, rồi gửi tối hậu thư đến Đức-vua Bāvarika rằng:

“Đức-vua Bāvarika hãy trả Chánh-cung Hoàng-hậu Pañcapāpī lại cho bổn-vương hoặc chiến tranh.”

Đức-vua Bāvarika phúc đáp rằng:

“Bổn-vương chấp nhận chiến tranh, chứ không bao giờ chịu giao Chánh-cung Hoàng-hậu Pañcapāpī.”

Như vậy, cuộc chiến tranh sẽ xảy ra giữa Đức-vua Bāvarika với Đức-vua Baka. Khi ấy, các vị quan của 2 nước hội họp, để bàn thảo với nhau rằng:

“Nếu có cuộc chiến xảy ra thì ắt gây chết chóc đau khổ, chỉ vì nguyên nhân một người đàn bà. Đó là điều không hợp lý chút nào cả.

Vậy, cô Pañcapāpī nên thuộc về của Đức-vua Baka, vì Đức-vua Baka đã từng là Đức-phu-quân của cô. Và cô Pañcapāpī cũng nên thuộc về của Đức-vua Bāvarika, vì Đức-vua Bāvarika được cô từ trên chiếc thuyền trôi dạt đến địa phận của Đức-vua Bāvarika.

Cho nên, cô Pañcapāpī nên trở thành Chánh-cung Hoàng-hậu của cả 2 Đức-vua là Đức-vua Baka và Đức- vua Bāvarika.”

Sau khi bàn thảo xong, mỗi nhóm quan trở về tâu trình lên Đức-vua của mình, hai Đức-vua cũng đều chuẩn tấu như vậy.

Mỗi Đức-vua đều xây dựng một cung điện tại 2 bên bờ sông, Chánh-cung Hoàng-hậu Pañcapāpī sống chung

với Đức-vua Bāvarika 7 ngày xong, rồi lên chiếc thuyền rồng sang sống chung với Đức-vua Baka.

Cứ như vậy, mỗi Đức-vua sống chung với Chánh- cung Hoàng-hậu Pañcapāpī 7 ngày.

Cho nên cô Pañcapāpī trở thành Chánh-cung Hoàng- hậu của 2 Đức-vua.

* Tích Kusajātaka⁽¹⁾ được tóm lược những điểm chính như sau:

Trong tích Kusajātaka này Đức-Bồ-tát Kusa là tiền- kiếp của Đức-Phật Gotama, là Đức-vua ngự tại kinh- thành Kusāvatī trị vì đất nước Malla. Đức-vua Bồ-tát Kusa có oai lực phi thường, có giọng nói như sư tử rống, nhưng có thân hình và gương mặt rất xấu xí đáng ghê sợ.

(Đó là quả xấu của ác-nghiệp trước khi tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đến Đức-Phật Độc-Giác.)

Đức-Bồ-tát Kusa là Thái-tử của Đức-vua Okkāka và Chánh-cung Hoàng-hậu Sīlavatī. Đức-Bồ-tát Thái-tử Kusa còn có Hoàng-đệ là Jayampati.

Khi Đức-Bồ-tát Thái-tử Kusa trưởng thành, năm 16 tuổi, Đức-Phụ-vương và Mẫu-hậu muốn truyền ngôi báu cho Đức-Bồ-tát Thái-tử Kusa lên ngôi làm vua, ngự tại kinh-thành Kusāvatī, trị vì đất nước Malla. Nhưng Đức- Bồ-tát Thái-tử Kusa không muốn lên ngôi vua, bởi vì nghĩ rằng:

“Ta có thân hình và gương mặt xấu xí đáng ghê sợ như thế này, các công chúa chê cười ta thì đáng xấu hổ lắm. Vì vậy, ta không muốn ngôi vua, và không muốn thành hôn với công-chúa nào, mà ta muốn sống như vậy,

¹ Bộ Chú-giải Jātaka, phần Sattatinipāta, tích Kusajātaka.

để phụng dưỡng Đức-Phụ-vương và Mẫu-hậu cho đến khi hai Người băng hà, ta sẽ từ bỏ cung điện, ngự đi vào rừng núi Himavanta, xuất gia trở thành đạo-sĩ sống trong rừng núi ấy.”

Tượng hình công-chúa xinh đẹp bằng vàng ròng

Dù đã nhiều lần Đức-Bồ-tát Thái-tử Kusa khước từ lời tha thiết khẩn khoản của Đức Phụ-vương và Mẫu- hậu, nhưng vẫn không được, nên Đức-Bồ-tát Thái-tử Kusa bày ra kế tự mình khắc một tượng hình một công- chúa xinh đẹp tuyệt trần như thiên-nữ bằng vàng ròng. Nếu có được công-chúa xinh đẹp giống như vậy thì mới chịu lên ngôi vua và làm lễ thành hôn với công-chúa ấy.

Chánh-cung Hoàng-hậu Sīlavatī truyền lệnh các quan làm sứ giả chở tượng hình ấy trên xe đi tìm khắp các nước trong cõi Nam-thiện-bộ-châu này, nếu có công- chúa của Đức-vua nào xinh đẹp như tượng hình này thì dâng tượng hình bằng vàng ròng này đến Đức-vua ấy gọi là đồ sính lễ đám hỏi.

Công-chúa Pabhāvatī xinh đẹp tuyệt trần

Đức-vua Madda ngự tại kinh-thành Sāgala trị vì đất nước Madda, Đức-vua có 8 cô công-chúa, mà cô công- chúa trưởng tên Pabhāvatī có sắc đẹp tuyệt trần như thiên-nữ, đặc biệt có ánh sáng tỏa ra từ thân hình như ánh sáng mặt trăng mát dịu suốt ngày đêm xung quanh rộng 4 cùi tay, nên ban đêm trong phòng không cần dùng đèn mà vẫn sáng như ban ngày (Đó là quả báu của phước-thiện bố-thí cúng dường bơ lỏng trong sạch đến Đức-Phật Độc-Giác).

Các quan sứ giả của Đức-vua Okkāka đến kinh-thành Sāgala nghe tin Đức-vua Madda có công-chúa trưởng

tên Pabhāvatī rất xinh đẹp tuyệt trần như thiên nữ, nên xin phép vào chầu đảnh lễ Đức-vua Madda, tâu rằng:

• Muôn tâu Đại-vương, Đức-vua Okkāka của chúng thần ngự tại kinh-thành Kusāvatī, trị vì đất nước Malla, có ý định truyền ngôi báu cho Thái-tử Kusa có oai lực phi thường, có giọng nói như sư tử rống, nên gửi chúng thần đến chầu Đại-vương, xin Đại-vương ban công- chúa Pabhāvatī cho Thái-tử Kusa, để làm Chánh-cung Hoàng-hậu của Đức-vua Kusa.
• Muôn tâu Đại-vương, kính xin Đại-vương nhận tượng hình công-chúa bằng vàng ròng cùng các phẩm vật quý báu này.

Nghe các sứ giả tâu như vậy, Đức-vua Madda vô cùng hoan-hỷ thọ nhận lễ vật ấy, bởi vì, công-chúa của Đức-vua sẽ trở thành Chánh-cung Hoàng-hậu của Đức- vua trong một đất nước lớn có nhiều thế lực trong cõi Nam-thiện-bộ-châu này.

Sau đó, các sứ giả đảnh lễ Đức-vua Madda, rồi xin phép bái biệt, vội trở về kinh-thành Kusāvatī.

Khi về đến kinh-thành Kusāvatī, các quan đến chầu Đức-vua Okkāka và Chánh-cung Hoàng-hậu Sīlavatī tâu trình rõ mọi điều.

Đức-vua Okkāka và Chánh-cung Hoàng-hậu Sīlavatī vô cùng hoan-hỷ ban thưởng các quan, rồi truyền lệnh làm lễ đón rước Công-chúa Pabhāvatī.

Đức-vua Okkāka và Chánh-cung Hoàng-hậu Sīlavatī ngồi trên voi báu dẫn đầu đoàn tùy tùng hộ giá đông đảo, ngự ra khỏi kinh-thành Kusāvatī lên đường đi đến kinh- thành Sāgala.

Đức-vua Madda ngự cùng các quan ra tận bên ngoài kinh-thành để đón rước Đức-vua Okkāka và Chánh-cung

Hoàng-hậu Sīlavatī cùng đoàn hộ giá ngự vào kinh- thành Sāgala, thỉnh mời đoàn vào cung điện tiếp đãi rất long trọng.

Đức-vua Okkāka và Đức-vua Madda rất hài lòng mối giao hảo giữa hai nước với nhau.

Qua 2-3 ngày sau, Chánh-cung Hoàng-hậu Sīlavatī

tâu với Đức-vua Madda rằng:

• Muôn tâu Đại-vương, xin Đại-vương cho phép bổn thiếp gặp công-chúa Pabhāvatī.

Đức-vua Madda đáp rằng:

• Tâu Chánh-cung Hoàng-hậu, tốt lắm!

Đức-vua Madda truyền bảo các quan mời công-chúa Pabhāvatī ra mắt Chánh-cung Hoàng-hậu Sīlavatī.

Công-chúa Pabhāvatī trang điểm các thứ nữ trang quý giá vô cùng lộng lẫy ngự ra cùng với đàn thị nữ theo hầu đến cung-kính đảnh lễ dưới hai bàn chân của Chánh-cung Hoàng-hậu Sīlavatī, Mẫu-hậu tương lai.

Nhìn thấy công-chúa Pabhāvatī xinh đẹp tuyệt trần như vị thiên nữ, nên Chánh-cung Hoàng-hậu Sīlavatī nghĩ rằng:

“Công-chúa Pabhāvatī có sắc đẹp tuyệt trần đến như thế này, còn Thái-tử Kusa của ta có thân hình và gương mặt xấu xí đáng ghê sợ đến như thế kia.

Nếu công-chúa nhìn thấy Thái-tử Kusa của ta thì chắc chắn phát sinh tâm kinh sợ, dù trong chốc lát cũng không thể sống chung với nhau được, chắc chắn công- chúa Pabhāvatī sẽ bỏ Thái-tử trở lại kinh-thành Sāgala ngay khi ấy. Ta nên bày ra diệu kế vậy!”

Chánh-cung Hoàng-hậu Sīlavatī truyền thỉnh Đức- vua Madda đến, Bà tâu rằng:

• Muôn tâu Đại-vương, công-chúa Pabhāvatī xinh đẹp tuyệt trần thật là xứng đáng với Thái-tử Kusa của bổn Thiếp. Trong hoàng gia của bổn Thiếp vừa đặt ra một điều lệ, nếu công-chúa thực-hành theo điều lệ ấy được thì bổn Thiếp xin đón rước công-chúa ngự trở về kinh- thành Kusāvatī.

Nghe Chánh-cung Hoàng-hậu Sīlavatī tâu như vậy,

Đức-vua Madda truyền hỏi rằng:

• Tâu Chánh-cung Hoàng-hậu, trong hoàng gia của Bà có điều lệ như thế nào?

Chánh-cung Hoàng-hậu Sīlavatī tâu rằng:

• Muôn tâu Đại-vương, trong hoàng gia của bổn Thiếp có một điều lệ là “Chánh-cung Hoàng-hậu không gặp mặt Đức-vua lúc ban ngày cho đến khi mang thai mới gặp được”.

Nếu công-chúa Pabhāvatī thực-hành theo điều lệ ấy được thì bổn Thiếp xin đón rước công-chúa về kinh- thành Kusāvatī. Trong ngày đại lễ đăng quang Thái-tử Kusa lên ngôi Vua, đồng thời làm lễ tấn phong công- chúa Pabhāvatī lên ngôi Chánh-cung Hoàng-hậu của Đức-vua Kusa.

Nghe tâu như vậy, Đức-vua Madda truyền hỏi Công- chúa Pabhāvatī rằng:

• Này con yêu quý! Con có thể thực-hành theo điều lệ ấy được hay không?

Công chúa Pabhāvatī tâu rằng:

• Muôn tâu Đức-Phụ-vương, con có thể thực-hành theo điều lệ ấy được.

Khi ấy, Đức-vua Okkāka làm lễ ban nhiều phẩm vật quý báu của hoàng gia đến Đức-vua Madda, rồi Đức- vua Okkāka làm lễ đón rước Công-chúa Pabhāvatī, ngự

trở về kinh-thành Kusāvatī. Đức-vua Madda cùng đoàn tùy tùng đông đảo theo tiễn đưa công-chúa Pabhāvatī một đoạn đường xa.

Công-chúa Pabhāvatī trở thành Chánh-cung Hoàng-hậu của Đức-vua Bồ-Tát Kusa

Khi ngự trở về đến kinh-thành Kusāvatī, Đức-vua Okkāka truyền lệnh trang hoàng kinh-thành thật lộng lẫy, rồi tổ chức đại lễ đăng quang cho Thái-tử Kusa lên ngôi vua, và tấn phong công-chúa Pabhāvatī lên ngôi Chánh-cung Hoàng-hậu của Đức-vua Kusa (Lời phát nguyện của tiền-kiếp Đức-vua Bồ-tát Kusa được thành tựu như ý).

Đức Thái-Thượng-hoàng Okkāka truyền lệnh cho các quan thông báo các Đức-vua trong toàn cõi Nam-thiện- bộ-châu rằng:

“Nay toàn đất nước Malla là của Đức-vua Kusa, Đức-vua nào có công-chúa, thì hãy dâng công-chúa đến Đức-vua Kusa, có thái-tử, hoàng-tử thì hãy đến xin kết tình thân thiện với Đức-vua Kusa”.

Cho nên, Đức-vua Bồ-tát Kusa có nhiều công-chúa đến hầu hạ, có nhiều thái-tử, hoàng-tử là thuộc hạ.

Đức-vua Bồ-tát Kusa có oai lực phi thường, uy thế của Đức-vua Bồ-tát khiến cho các nước trong cõi Nam- thiện-bộ-châu đều phải kính phục.

Ban ngày, Chánh-cung Hoàng-hậu Pabhāvatī không có cơ hội nhìn thấy Đức-vua Bồ-tát Kusa xấu xí đáng ghê sợ, và Đức-vua Bồ-tát Kusa cũng không có cơ hội nhìn thấy Chánh-cung Hoàng-hậu Pabhāvatī xinh đẹp tuyệt trần như thiên nữ, bởi vì Đức-vua Bồ-tát Kusa và Chánh-cung Hoàng-hậu Pabhāvatī chỉ gặp nhau ban đêm mà thôi.

Ban đêm, trong phòng của Chánh-cung Hoàng-hậu Pabhāvatī có ánh sáng mát tỏa ra từ thân hình của Bà như ban ngày, nên không cần đốt đèn, nhưng đến khi Đức-vua Bồ-tát Kusa ngự vào phòng của Chánh-cung Hoàng-hậu Pabhāvatī, do oai lực của Đức-vua Bồ-tát Kusa, ánh sáng ấy biến mất, nên không nhìn thấy nhau được; cho đến khi Đức-vua Bồ-tát Kusa ngự ra khỏi phòng lúc ban đêm, thì ánh sáng lại tỏa ra như trước.

Trải qua 2-3 ngày sau, muốn nhìn thấy gương mặt xinh đẹp của Chánh-cung Hoàng-hậu Pabhāvatī như thế nào, nên Đức-vua Bồ-tát Kusa đến chầu Mẫu-hậu, kính xin Mẫu-hậu giúp cho có cơ hội nhìn thấy Chánh-cung Hoàng-hậu Pabhāvatī, nhưng Mẫu-hậu khuyên Đức-vua Bồ-tát Kusa không nên vội vã, chờ đến khi nào có được một Thái-tử sinh ra đời, khi ấy, nhìn thấy Chánh-cung Hoàng-hậu Pabhāvatī cũng không muộn.

Đức-vua Bồ-tát Kusa không thể chờ đợi, nóng lòng muốn được nhìn thấy gương mặt Chánh-cung Hoàng- hậu Pabhāvatī, nên lại đến chầu Mẫu-hậu, kính xin Mẫu-hậu giúp cho cơ hội để nhìn thấy Chánh-cung Hoàng hậu Pabhāvatī của mình. Mẫu-hậu của Đức-vua Bồ-tát không khuyên được, nên bày ra diệu kế rằng:

• Này Hoàng nhi yêu quý! Nếu con muốn vậy thì con đứng đóng vai người giữ chuồng voi báu, Mẫu-hậu dẫn Chánh-cung Hoàng-hậu Pabhāvatī đến xem voi báu, khi ấy, con sẽ nhìn thấy rõ Chánh-cung Hoàng-hậu của con, nhưng con chớ nên để cho nàng nghi ngờ.

Đức-vua Bồ-tát Kusa làm theo lời dạy của Mẫu-hậu.

Mẫu-hậu của Đức-vua Bồ-tát truyền lệnh trang hoàng chuồng voi, Bà khuyên bảo Chánh-cung Hoàng-hậu Pabhāvatī rằng:

• Này con yêu quý! Mẫu-hậu và con ngự đi xem voi báu của Đức-vua Kusa, Đức Phu-quân của con.

Nhìn thấy Chánh-cung Hoàng-hậu Pabhāvatī ngự theo sau Mẫu-hậu đến chuồng voi, Mẫu-hậu chỉ cho nàng biết tên của mỗi con voi báu. Khi ấy, Đức-vua Bồ- tát Kusa đóng vai người nài voi báu, nhìn thấy Chánh- cung Hoàng-hậu Pabhāvatī, liền đưa tay lấy phân voi ném sau lưng của nàng.

Chánh-cung Hoàng-hậu Pabhāvatī nổi cơn thịnh nộ truyền bảo rằng: “Ta sẽ tâu với Đức-vua Kusa truyền lệnh chặt tay của ngươi.”

Chánh-cung Hoàng-hậu Pabhāvatī tâu với Mẫu-hậu xử phạt tên giữ voi vô lễ ấy, nhưng Mẫu-hậu khuyên nàng nên tha tội cho người nài voi.

Một lần khác, Mẫu-hậu dẫn Chánh-cung Hoàng-hậu Pabhāvatī ngự đi xem ngựa báu tại chuồng ngựa, Đức- vua Bồ-tát Kusa đóng vai người giữ ngựa báu, nhìn thấy Chánh-cung Hoàng-hậu Pabhāvatī, cũng đưa tay lấy phân ngựa ném sau lưng của nàng.

Chánh-cung Hoàng-hậu Pabhāvatī nổi cơn thịnh nộ truyền bảo rằng: “Ta sẽ tâu với Đức-vua Kusa truyền lệnh chặt tay của ngươi.”

Chánh-cung Hoàng-hậu Pabhāvatī tâu với Mẫu-hậu xử phạt tên giữ ngựa vô lễ ấy, nhưng Mẫu-hậu khuyên nàng nên tha tội cho người giữ ngựa.

Một hôm, Chánh-cung Hoàng-hậu Pabhāvatī muốn nhìn thấy Đức-vua Kusa, nên tâu với Mẫu-hậu, kính xin Mẫu hậu giúp cho cơ hội nhìn thấy Đức-vua Kusa, Đức- Phu-quân của mình là người như thế nào.

Mẫu-hậu chiều ý, nên truyền bảo rằng:

• Này con yêu quý! Nếu con muốn như vậy, thì sáng ngày mai Đức-vua Kusa ngự trên lưng voi báu đi kinh lý trong kinh-thành, con đứng trên lâu đài mở cửa sổ nhìn Đức-vua Kusa ngự trên lưng voi báu.

Mẫu-hậu truyền bảo trang hoàng kinh-thành, sắp đặt Hoàng-tử Jayampati (Hoàng-đệ của Đức-vua Kusa), mặc triều phục Đức-vua ngự phía trước voi báu, còn Đức-vua Bồ-tát Kusa như quan nài voi báu ngự phía sau đi xem kinh-thành.

Khi ấy, Mẫu-hậu dẫn Chánh-cung Hoàng-hậu Pabhāvatī đến đứng trên lâu đài nhìn xuống. Chánh-cung Hoàng- hậu Pabhāvatī thấy Hoàng-tử Jayampati tưởng là Đức- vua Kusa, nên nghĩ rằng: “Ta có được Đức-vua Kusa, Đức-Phu-quân thật xứng đáng với ta”. Chánh-cung Hoàng-hậu Pabhāvatī rất hài lòng vô cùng hoan-hỷ.

Hôm ấy, Đức-vua Bồ-tát Kusa đóng vai vị quan nài voi báu ngự phía sau, biết phía trên lâu đài có Chánh- cung Hoàng-hậu Pabhāvatī đứng nhìn, nên Đức-vua Bồ- tát Kusa ngoảnh đầu lên nhìn nàng, đưa tay vẫy, có cử chỉ kém lịch sự.

Khi voi báu đi qua khỏi, Mẫu-hậu truyền hỏi Chánh- cung Hoàng-hậu Pabhāvatī rằng:

• Này con yêu quý! Con đã nhìn thấy Đức-vua Kusa, Đức-Phu-quân của con rồi phải không?

Chánh-cung Hoàng-hậu Pabhāvatī tâu rằng:

• Muôn tâu Mẫu-hậu, Con đã nhìn thấy Đức-vua Kusa Đức-Phu-quân của con rồi, nhưng vị quan nài voi báu ngồi phía sau Đức-vua Kusa, mặt mày xấu xí đáng ghê sợ, có cử chỉ kém lịch sự như đưa tay vẫy con.
• Muôn tâu Mẫu-hậu, tại sao để cho người xấu xí đáng ghê sợ như vậy ngồi phía sau Đức-vua Kusa được.

Nghe Chánh-cung Hoàng-hậu Pabhāvatī tâu như vậy, Mẫu-hậu khuyên bảo rằng:

• Này con yêu quý! Người ấy có tài bảo vệ hộ giá Đức-vua Kusa, Đức-Phu-quân của con được.

Chánh-cung Hoàng-hậu Pabhāvatī suy nghĩ rằng: “Người nài voi này sao được đặc ân tha lỗi đặc biệt quá! Ông không biết tôn trọng Đức-vua Kusa, hay người nài voi này chính là Đức-vua Kusa phải không?”

Để giải đáp điều hoài nghi này, Chánh-cung Hoàng- hậu Pabhāvatī gọi bà Khujjā nữ hầu thân cận đến truyền bảo rằng:

• Này bà Khujjā! Khi voi báu trở về cung điện, bà nên theo dõi Đức-vua Kusa ngự trên lưng voi báu phía trước hay phía sau?
• Muôn tâu Chánh-cung Hoàng-hậu, làm sao kẻ nô tỳ biết Đức-vua Kusa được?
• Này bà Khujjā! Khi voi báu trở về cung điện, bà nên theo dõi, vị nào từ trên lưng voi báu ngự xuống trước vị đó là Đức-vua Kusa.

Khi voi báu hồi cung, Đức-vua Bồ-tát Kusa từ trên lưng voi báu phía sau ngự xuống trước, Đức-vua Bồ-tát Kusa nhìn xung quanh, thấy bà Khujjā nữ hầu thân cận của Chánh-cung Hoàng-hậu Pabhāvatī đứng lén nhìn nơi ấy, nên gọi bà lại mà bảo rằng:

• Này bà Khujjā! Bà chớ nên tâu sự thật với Chánh- cung Hoàng-hậu Pabhāvatī, mà bà phải tâu khác đi!

Tuân lệnh Đức-vua Bồ-tát Kusa, bà Khujjā đến hầu

Chánh-cung Hoàng-hậu Pabhāvatī tâu khác rằng:

“Đức-vua Kusa từ trên lưng voi báu phía trước ngự xuống trước”.

Chánh-cung Hoàng-hậu Pabhāvatī tin theo lời tâu

của bà Khujjā nữ hầu của mình.

Một hôm, Đức-vua Bồ-tát Kusa muốn đến gần Chánh-cung Hoàng-hậu Pabhāvatī để có thể nhìn thấy rõ gương mặt xinh đẹp của Chánh-cung Hoàng-hậu Pabhāvatī, nên đến chầu đảnh lễ Mẫu-hậu, xin Mẫu-hậu giúp cho có cơ hội. Mẫu-hậu của Đức-vua Bồ-tát không thể ngăn cản được, nên truyền bảo rằng:

• Này Hoàng-nhi yêu quý! Nếu vậy thì con giả dạng không để ai biết, rồi con ngự đến vườn thượng uyển, đứng dưới hồ nước đến cổ, lấy lá sen che đầu, lấy hoa sen che mặt lại.

Hôm ấy, Mẫu-hậu Sīlavatī dẫn Chánh-cung Hoàng- hậu Pabhāvatī ngự đi cùng đoàn thị nữ du lãm vườn thượng uyển, đi xem các đàn chim đủ loài, các đàn nai, v.v…đi đến hồ nước lớn có nhiều loại hoa sen, hoa súng đủ màu rất xinh đẹp. Chánh-cung Hoàng-hậu Pabhāvatī nhìn thấy hồ nước trong, nhiều hoa sen đẹp, nên xin Mẫu-hậu cho phép xuống hồ tắm, hái hoa sen.

Được Mẫu hậu cho phép, Chánh-cung Hoàng-hậu Pabhāvatī cùng các thị nữ xuống hồ tắm. Khi ấy, Chánh- cung Hoàng-hậu Pabhāvatī nhìn thấy đóa hoa sen nở đẹp, đưa cánh tay định hái hoa sen ấy, thì Đức-vua Bồ- tát Kusa đưa tay nắm cánh tay của Chánh-cung Hoàng- hậu Pabhāvatī rồi reo lên rằng: “Ta là Đức-vua Kusa!”

Chánh-cung Hoàng-hậu Pabhāvatī nhìn thấy gương mặt của Đức-vua Bồ-tát Kusa xấu xí đáng ghê sợ, rồi kêu thất thanh rằng: “Dạ-xoa bắt tôi!”

Chánh-cung Hoàng-hậu Pabhāvatī ngã xuống nước chết giấc. Đức-vua Bồ-tát Kusa buông tay của Bà ra, các thị nữ đưa Chánh-cung Hoàng-hậu Pabhāvatī lên bờ nằm cấp cứu cho tỉnh lại.

Khi ấy, Chánh-cung Hoàng-hậu Pabhāvatī hồi tưởng lại những việc đã xảy ra rằng: “Người kia nắm tay ta mà reo lên rằng: “Ta là Đức-vua Kusa!”

Trước đây, tại chuồng voi, ta đã bị chính người ấy ném phân voi; tại chuồng ngựa, ta cũng đã bị chính người ấy ném phân ngựa; nay ta lại bị chính người ấy nắm tay ta, rồi tự xưng là Đức-vua Kusa.”

Chánh-cung Hoàng-hậu Pabhāvatī quyết định rằng: “Ta không thể có Đức-phu-quân là Đức-vua Kusa có gương mặt xấu xí đáng ghê sợ như thế này. Ta phải bỏ Đức-vua Kusa, rồi ngự trở về kinh-thành Sāgala của ta mà thôi”.

Sau khi quyết định, Công-chúa Pabhāvatī truyền gọi các quan theo hầu đến truyền bảo rằng:

• Này các khanh! Các khanh hãy chuẩn bị xe cộ sẵn sàng, ta sẽ ngự trở về kinh-thành Sāgala, đất nước Madda ngay hôm nay.

Nghe Chánh-cung Hoàng-hậu Pabhāvatī truyền lệnh như vậy, các quan đến chầu Đức-vua Bồ-tát Kusa, rồi tâu ý định của Chánh-cung Hoàng-hậu Pabhāvatī cho Đức-vua Bồ-tát Kusa biết.

Đức-vua Bồ-tát Kusa suy xét rằng: “Nếu Chánh-cung Hoàng-hậu Pabhāvatī không được ngự trở về kinh-thành Sāgala thì trái tim của nàng sẽ bị vỡ ra.

Vậy, ta nên chấp thuận cho phép Chánh-cung Hoàng- hậu Pabhāvatī ngự trở về kinh-thành Sāgala trước, rồi sau đó ta sẽ cố gắng đón rước Chánh-cung Hoàng-hậu Pabhāvatī ngự trở lại bằng oai lực của ta”.

Suy xét như vậy, nên cho phép Chánh-cung Hoàng- hậu Pabhāvatī ngự trở về kinh-thành Sāgala.

Sau khi Chánh-cung Hoàng-hậu Pabhāvatī ngự đi rồi, Đức-vua Bồ-tát Kusa cũng rời khỏi vườn thượng uyển, hồi cung ngự trở về cung điện, ngự lên lâu đài với nỗi khổ tâm cùng cực.

Vấn: - Do nguyên nhân nào mà Thái-tử Bồ-tát Kusa có thân hình và gương mặt xấu xí đáng ghê sợ, nhưng được thành hôn với công-chúa Pabhāvatī xinh đẹp tuyệt trần như vậy?

• Do nguyên nhân nào mà Công-chúa Pabhāvatī có sắc đẹp tuyệt trần, đặc biệt có ánh sáng tỏa ra từ thân hình công-chúa suốt ngày đêm xung quanh khoảng 4 cùi tay như vậy?
• Tại sao Chánh-cung Hoàng-hậu Pabhāvatī không ưa thích Đức-vua Bồ-tát Kusa, bỏ trở về kinh-thành Sāgala?
• Do oai lực nào mà Đức-vua Bồ-tát Kusa đưa Chánh-cung Hoàng-hậu Pabhāvatī trở lại kinh-thành Kusāvatī ?

Để giải đáp các vấn đề này, cần phải tìm hiểu về tiền- kiếp của Thái-tử Bồ-tát Kusa và tiền-kiếp của công-chúa Pabhāvatī.

Tiền-kiếp của Thái-tử Bồ-Tát Kusa và tiền-kiếp của Công-chúa Pabhāvatī

Thời quá khứ, trong xóm nhà có 2 gia đình ở gần cửa thành Bārāṇasī, một gia đình này có 2 người con trai: người anh trưởng và người em thứ là Đức-Bồ-tát (là tiền-kiếp Đức-Bồ-tát Thái-tử Kusa, cũng là tiền-kiếp của Đức-Phật Gotama).

Và một gia đình kia có 1 người con gái (là tiền-kiếp của công-chúa Pabhāvatī).

* Gia đình bên này làm lễ cưới người con gái của gia đình bên kia đem về làm vợ của người con trưởng, Đức-Bồ-tát là con thứ chưa có vợ, nên còn ở chung với vợ chồng người anh trưởng.

Một hôm, trong nhà người chị dâu làm bánh chiên thật ngon, nhưng Đức-Bồ-tát em chồng đi làm trong rừng từ sáng sớm, nên người chị dâu để dành một phần bánh cho Đức-Bồ-tát em chồng, phần bánh còn lại đem chia cho các người trong gia đình dùng hết sạch.

Nhìn ra trước cửa, thấy Đức-Phật Độc-Giác ngự đi khất thực đến đứng trước cửa nhà. Khi ấy, người chị dâu của Đức-Bồ-tát nghĩ rằng:

“Ta sẽ làm bánh chiên mới khác cho người em chồng”

Do nghĩ như vậy, nên người chị dâu lấy phần bánh chiên dành cho người em chồng đem ra cung-kính hoan- hỷ tạo phước-thiện bố-thí cúng dường để bát đến Đức- Phật Độc-Giác. Ngay khi ấy, vừa đúng lúc Đức-Bồ-tát em chồng từ rừng trở về, người chị dâu nói với người em chồng rằng:

• Này em trai! Chị đã lấy phần bánh chiên dành cho em đem tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đến Đức- Phật Độc-Giác rồi. Xin em nên phát sinh đại-thiện-tâm hoan-hỷ phần phước-thiện bố-thí cúng dường thanh cao này. Chị sẽ làm ngay bánh chiên mới khác cho em dùng.

Nghe người chị dâu nói như vậy, Đức-Bồ-tát em chồng đã không phát sinh đại-thiện-tâm hoan-hỷ, trái lại phát sinh sân-tâm giận dữ nói với người chị dâu rằng:

“Các người ăn phần bánh chiên của mình hết rồi, lại lấy phần bánh chiên của tôi đem tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đến Đức-Phật Độc-Giác nữa!

Vậy, ta lấy gì để ăn bây giờ!”

Nói bằng giọng hằn học như vậy, rồi Đức-Bồ-tát em chồng vội lấy lại phần bánh chiên từ trong bát của Đức- Phật Độc-Giác.

Nhìn thấy người em chồng làm như vậy, người chị dâu đảnh lễ Đức-Phật Độc-Giác thỉnh Ngài chờ một lát, nàng vội đi về nhà cha mẹ mình lấy bơ lỏng mới và trong trẻo có màu giống màu hoa lan, đem về cung-kính tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đầy bát của Đức- Phật Độc-Giác, với đại-thiện-tâm vô cùng hoan-hỷ.

Nhìn thấy bơ lỏng tỏa ra ánh sáng, nàng phát sinh đại- thiện-tâm trong sạch phát nguyện rằng:

• Kính bạch Ngài, do phước-thiện bố-thí cúng dường bơ lỏng mới trong trẻo này, xin cho đại-thiện-nghiệp bố- thí cúng dường thanh cao này cho quả tái-sinh kiếp sau của con có sắc đẹp tuyệt trần như thiên-nữ, thân hình của con có ánh sáng tỏa ra suốt ngày đêm.

Và xin kiếp sau của con không sống chung cùng một nhà với người như em trai chồng này.

Khi nghe lời phát nguyện của người chị dâu như vậy, Đức-Bồ-tát em chồng vội đem phần bánh chiên của mình đến kính xin tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đặt trong bát đầy bơ lỏng của Đức-Phật Độc-Giác, rồi xin phát nguyện rằng:

• Kính bạch Ngài, kiếp sau của người chị dâu này, dù có ở bất cứ nơi xa xôi nào hằng trăm do tuần, xin cho kiếp sau của con cũng có khả năng đem về làm vợ của con cho được.

• Người em trai chồng là tiền-kiếp của Đức-Bồ-tát Thái-tử Kusa.
• Người chị dâu là vợ của người anh trưởng là tiền- kiếp của Công-chúa Pabhāvatī.

Mỗi người đã tạo phước-thiện bố-thí cúng dường đến Đức-Phật Độc-Giác với lời phát nguyện của mỗi người khác nhau như vậy.

Kiếp sau của mỗi người

• Sau khi người em trai chồng là Đức-Bồ-tát chết, đại-thiện-nghiệp cho quả tái-sinh kiếp sau làm Đức-Bồ- tát Kusa là Thái-tử của Đức-vua Okkāka và Chánh-cung Hoàng-hậu Sīlavatī tại kinh-thành Kusāvatī của đất nước Malla.
• Sau khi người chị dâu, vợ của người anh trưởng chết, đại-thiện-nghiệp cho quả tái-sinh kiếp sau làm công-chúa trưởng của Đức-vua Madda ngự tại kinh- thành Sāgala đất nước Madda.
• Đức-Bồ-tát Thái-tử Kusa có thân hình và gương mặt xấu xí đáng ghê sợ đó là quả của ác-nghiệp sân giận dữ trong tiền-kiếp của Đức-Bồ-tát lấy lại phần bánh chiên của mình từ trong bát của Đức-Phật Độc-Giác.

Và phước-thiện bố-thí cúng dường đặt bát lại phần bánh chiên của mình đến Đức-Phật Độc-Giác, rồi phát nguyện rằng:

“- Kính bạch Ngài, kiếp sau của người chị dâu này, dù có ở bất cứ nơi xa xôi nào hằng trăm do tuần, xin cho kiếp sau của con cũng có khả năng đem về làm vợ của con cho được.”

Kiếp hiện-tại Đức-vua Bồ-tát Kusa làm lễ thành hôn với công-chúa Pabhāvatī, rồi tấn phong lên ngôi Chánh- cung Hoàng-hậu, do năng lực lời phát nguyện trong tiền-kiếp của Đức-Bồ-tát.

• Công-chúa Pabhāvatī có sắc đẹp tuyệt trần như thiên-nữ, có ánh sáng tỏa ra từ thân hình của cô suốt

ngày đêm xung quanh khoảng 4 cùi tay, đó là quả báu của phước-thiện bố-thí cúng dường bơ lỏng mới trong trẻo đến Đức-Phật Độc-Giác, với đại-thiện-tâm trong sạch vô cùng hoan-hỷ.

Chánh-cung Hoàng-hậu Pabhāvatī khi biết Đức-vua Kusa có gương mặt xấu xí đáng ghê sợ, nên Bà bỏ Đức- vua Bồ-tát Kusa ngự trở về lại kinh-thành Sāgala, do lời phát nguyện trong tiền-kiếp của Bà.

Sau khi Chánh-cung Hoàng-hậu Pabhāvatī ngự trở về kinh-thành Sāgala. Còn Đức-vua Bồ-tát Kusa ngự tại kinh-thành Kusāvatī, tuy có nhiều công-chúa xinh đẹp, nhưng Đức-vua Bồ-tát Kusa không quan tâm đến người nào cả, suốt đêm chỉ nhớ tưởng đến Chánh-cung Hoàng- hậu Pabhāvatī mà thôi.

Sáng ngày hôm sau, Đức-vua Bồ-tát Kusa đến chầu đảnh lễ Mẫu-hậu, rồi tâu rằng:

• Muôn tâu Mẫu-hậu, con xin giao ngai vàng lại cho Đức-Phụ-vương và Mẫu-hậu, con xin rời khỏi kinh- thành Kusāvatī, ngự đi đến kinh-thành Sāgala tìm gặp lại Chánh-cung Hoàng-hậu Pabhāvatī của con.

Nghe Đức-vua Bồ-tát Kusa tâu như vậy, Mẫu-hậu của

Đức-Bồ-tát vô cùng khổ tâm truyền bảo rằng:

• Này Hoàng nhi yêu quý! Con hãy nên bảo trọng!

Mẫu-hậu chuẩn bị mọi thứ cần thiết cho Đức-vua Bồ- tát Kusa. Nhận mọi thứ cần thiết ấy, Đức-vua Bồ-tát Kusa đảnh lễ Mẫu-hậu, tâu rằng:

• Muôn tâu Mẫu hậu, nếu con còn sống trên đời thì con sẽ ngự trở về chầu Mẫu-hậu.

Đức-vua Bồ-tát Kusa xin phép bái biệt Mẫu-hậu.

Đức-vua Bồ-tát Kusa trở về phòng lấy 5 loại khí giới đeo bên mình và mang theo một chiếc đàn, giả dạng như

người bình thường rời khỏi kinh-thành Kusāvatī, lên đường hướng về kinh-thành Sāgala.

Đức-Bồ-tát Kusa có sức mạnh phi thường ngự đi đến kinh-thành Sāgala khoảng cách hơn 100 do tuần do oai lực của Đức-Bồ-tát.

Khi đến kinh-thành Sāgala, Đức-Bồ-tát Kusa xin nghỉ nhờ đêm chỗ người nuôi voi báu của Đức-vua Madda.

Do oai lực của Đức-Bồ-tát Kusa, nên Công-chúa Pabhāvatī không thể nằm trên giường ngủ, mà phải xuống nằm dưới nền để ngủ.

Ngủ nghỉ khỏe xong, Đức-Bồ-tát Kusa thức dậy, đem chiếc đàn ra gảy, vừa gảy đàn vừa ca hát, tiếng đàn réo rắt, lời ca làm xúc động lòng người, với ý nghĩ cho Chánh-cung Hoàng-hậu Pabhāvatī nghe rõ, những người trong cung điện và dân chúng trong kinh-thành đều nghe rõ tiếng đàn và lời ca này.

Công-chúa Pabhāvatī nằm ngủ trên nền nghe tiếng đàn và lời ca liền biết ngay đó là tiếng đàn và lời ca của Đức-vua Kusa. Và Đức-vua Madda nghe tiếng đàn và lời ca hay chưa từng nghe bao giờ nên nghĩ rằng:

“Ai gảy đàn và ca nghe hay quá! Ngày mai mời người ấy vào cung điện trình diễn cho ta và hoàng gia nghe.”

Đức-Bồ-tát Kusa nghĩ rằng: “Ta ở chỗ này không thể nhìn thấy Công-chúa Pabhāvatī”.

Sáng sớm, Đức-Bồ-tát Kusa di chuyển sang chỗ khác.

• Tìm đến chỗ làm các đồ gốm cho Đức-vua Madda, Chánh-cung Hoàng-hậu và các Công-chúa dùng, Đức- Bồ-tát Kusa xin vào làm học trò cốt để làm những món đồ gốm đẹp đặc biệt cho Công-chúa Pabhāvatī dùng, nhưng khi nhận các món đồ gốm xinh đẹp ấy, Công- chúa Pabhāvatī biết các món đồ ấy là do bàn tay của

Đức-vua Kusa làm ra, nên Công-chúa Pabhāvatī không dùng món đồ ấy.

Biết như vậy, Đức-Bồ-tát Kusa đổi chỗ làm khác.

• Tìm đến chỗ làm các đồ đan cho Đức-vua Madda, Chánh-cung Hoàng-hậu và 8 cô Công-chúa dùng, Đức- Bồ-tát Kusa xin vào làm học trò, cốt để làm những món đồ đan xinh đẹp đặc biệt cho Công-chúa Pabhāvatī dùng, nhưng khi nhận các món đồ đan xinh đẹp ấy, Công-chúa Pabhāvatī biết các món đồ ấy là do bàn tay của Đức-vua Kusa làm ra, nên Công-chúa không dùng món đồ đan ấy.

Biết như vậy, Đức-Bồ-tát Kusa đổi chỗ làm khác.

• Tìm đến chỗ kết vòng hoa cho Đức-vua Madda, Chánh-cung Hoàng-hậu và các Công-chúa trang sức, Đức-Bồ-tát Kusa xin vào làm học trò, cốt để làm những vòng hoa xinh đẹp cho Công-chúa Pabhāvatī trang sức, nhưng khi nhận các vòng hoa xinh đẹp ấy, Công-chúa Pabhāvatī biết các vòng hoa ấy là do bàn tay của Đức- vua Kusa kết ra, nên Công-chúa Pabhāvatī không chịu dùng trang sức ấy.

Biết như vậy, Đức-Bồ-tát Kusa đổi chỗ làm khác.

• Tìm đến chỗ nấu nướng đồ ăn cho Đức-vua Madda, Chánh-cung Hoàng-hậu và các Công-chúa dùng, Đức- Bồ-tát Kusa xin vào làm phụ bếp, cốt để làm những món đồ ăn ngon đặc biệt cho Công-chúa Pabhāvatī dùng.

Đức-vua Madda biết có một người phụ đầu bếp mới tài giỏi, nên truyền bảo với người trưởng bếp rằng:

• Này người trưởng bếp! Hằng ngày ngươi mang đồ ăn dâng đến Trẫm và Chánh-cung Hoàng-hậu còn người phụ đầu bếp mới tài giỏi ấy mang đồ ăn dâng đến 8 cô Công-chúa của Trẫm.

Nghe Đức-vua truyền bảo như vậy, người trưởng bếp về nói lại với Đức-Bồ-tát Kusa theo lệnh Đức-vua.

Nghe Đức-vua Madda truyền bảo như vậy, Đức-Bồ- tát Kusa cảm thấy vô cùng hoan-hỷ, bởi vì ước nguyện gặp lại Công-chúa Pabhāvatī chắc chắn sẽ được như ý vào ngày hôm sau.

Đức-Bồ-tát Kusa gặp Công-chúa Pabhāvatī

Sáng hôm ấy, Đức-Bồ-tát Kusa nấu nướng đồ ăn dành cho Đức-vua Madda và Chánh-cung Hoàng-hậu, giao cho người trưởng bếp đem đi dâng lên Đức-vua Madda và Chánh-cung Hoàng-hậu, còn các phần ăn của 8 cô Công-chúa thì đặt cẩn thận vào 2 bên làn bằng mây đựng đồ ăn (bhattakāja), Đức-Bồ-tát Kusa hớn hở gánh 2 chiếc làn đựng đầy đồ ăn ngự bước lên lâu đài của Công- chúa Pabhāvatī.

Nhìn thấy Đức-vua Kusa đang gánh các phần ăn ngự bước lên lâu đài, Công-chúa Pabhāvatī nghĩ rằng:

“Đức-vua Kusa ngự đến cung điện này làm những công việc của những người tôi tớ, người làm công, thật không thích hợp với Đức-vua Kusa có oai lực phi thường, là Đức-vua của đất nước lớn, cũng là Đức-vua cao cả nhất trong toàn cõi cõi Nam-thiện-bộ-châu này.

Nếu ta làm thinh không nói 2-3 ngày thì Đức-vua Kusa tưởng rằng: “Nay Công-chúa Pabhāvatī có cảm tình, thương yêu ta rồi!”

Đức-vua Kusa sẽ ở lại đây, không chịu ngự trở về kinh-thành Kusāvatī. Vậy, ta nên chê trách Đức-vua một cách thậm tệ, làm cho Đức-vua thất vọng, khổ tâm vì hổ thẹn mà mau rời khỏi nơi này”.

Công-chúa Pabhāvatī mở hé cánh cửa, tay vẫn giữ cánh cửa, đứng bên trong tâu với Đức-vua Kusa rằng:

• Muôn tâu Đại-vương, Đại-vương có oai lực phi thường, là Đức-vua của đất nước lớn, cũng là Đức-vua cao cả nhất trong toàn cõi cõi Nam-thiện-bộ-châu này.

Đại-vương ngự đến cung điện này làm người phụ đầu bếp, gánh đồ ăn ngự đến đây với tâm không trong sáng, Đại-vương chịu bao nhiêu nỗi khổ thân khổ tâm suốt ngày đêm, Đại-vương sẽ được sự lợi ích gì với công việc vất vả khổ cực như vậy!

Xin thỉnh Đại-vương ngự trở về kinh-thành Kusāvatī của Đại-vương, rồi tấn phong nàng Dạ-xoa xấu xí đáng ghê sợ như Đại-vương lên ngôi Chánh-cung Hoàng-hậu, rồi an hưởng trên ngai vàng.

Còn tiện thiếp hoàn toàn không ưa thích Đại-vương có gương mặt xấu xí đáng ghê sợ như vậy!

Xin thỉnh Đại-vương mau ngự ra khỏi kinh-thành Sāgala này.

Hôm nay, Đức-Bồ-tát Kusa vô cùng hoan-hỷ được nghe tiếng nói của Công-chúa Pabhāvatī, nên vui mừng hớn hở truyền bảo rằng:

• Này ái-khanh Pabhāvatī yêu quý! Quả-nhân yêu tha thiết ái-khanh, nên không thể ngự trở về kinh-thành Kusāvatī được. Quả-nhân rất hài lòng được nhìn thấy ái-khanh, nên đã từ bỏ ngai vàng, kinh-thành Kusāvatī, cả đất nước Malla rộng lớn, ngự đến kinh-thành Sāgala, ở trong cung điện của Đức-vua Madda này.
• Này ái-khanh Pabhāvatī yêu quý! Quả-nhân yêu thương ái-khanh, nên không còn biết phương hướng nữa. Quả-nhân chỉ cần có ái-khanh mà thôi, không cần ngai vàng ngôi vị Đế-vương.

Nghe Đức-vua Kusa truyền bảo như vậy, Công-chúa Pabhāvatī nghĩ rằng:

“Ta chê trách Đức-vua Kusa một cách thậm tệ như vậy, với hy vọng làm cho Đức-vua Kusa thất vọng, khổ tâm vì hổ thẹn mà mau rời khỏi kinh-thành Sāgala này, nhưng trái lại Đức-vua Kusa truyền bảo lời yêu thương tha thiết ta. Nếu Người truyền bảo rằng:

“Ta là Đức-vua Kusa đây!” Rồi ngự đến nắm tay của ta thì ai dám ngăn cấm Người được.”

Nghĩ vậy, nên Công-chúa Pabhāvatī lùi vào bên trong, đóng cánh cửa, cài chốt lại rồi ngồi trong phòng.

Thấy Công-chúa Pabhāvatī đóng cánh cửa kín, Đức- Bồ-tát Kusa gánh các phần ăn ngự đến dâng 7 công- chúa khác.

Công-chúa Pabhāvatī truyền gọi bà Khujjā nữ hầu thân cận đến bảo rằng:

• Này bà Khujjā! Bà hãy đi lấy phần ăn của ta đến đây.

Vâng lệnh Công-chúa Pabhāvatī, bà Khujjā đem phần ăn lại, rồi tâu rằng:

• Tâu Công-chúa, xin mời Công-chúa dùng bữa. Công-chúa Pabhāvatī truyền bảo rằng:
• Này bà Khujjā! Ta không dùng các món ăn mà chính bàn tay của Đức-vua Kusa nấu nướng.

Vậy, bà hãy dùng phần ăn ấy, còn phần ăn của bà đem dâng cho ta dùng.

• Này bà Khujjā! Bà không được nói cho một ai biết Đức-vua Kusa đang hiện diện tại nơi đây.