1. Nāgasamāla Thera

He was a Sākiyan and entered the Order when the Buddha visited his kinsmen at Kapilavatthu. For some time he was the Buddha's personal attendant -  e.g., when the Buddha breached the Mahāsihanāda Sutta (or the Lomahamsa-pariyāya) (M.i.83 ; MA.i.283; AA.i.163; UdA. 217; J.iv.95).

One day, when entering the city for alms, he saw a nautch girl gaily dressed, dancing to the accompaniment of music and contemplated her as the snare of Māra. Making this his topic of thought, he developed insight into the perishable ness of life and became an arahant (Thag.vs.267 70; ThagA.i.378). Another day (evidently earlier than the previous incident), while walking with the Buddha, they came to a cleft in the road, and the Buddha wished to go along one way, while Nāgasamāla wished to go along another, in spite of the Buddha's warning that it was dangerous. In the end, he put the Buddha's begging bowl and robe on the ground and left him. Brigands waylaid him and ill treated him, breaking his bowl and threatening to kill him. Thereupon he turned back to the Buddha and asked his forgiveness (Ud.viii.7; UdA.425f).

Nāgasamāla was a householder in the time of Padumuttara Buddha, and, seeing the Buddha walking in the sun, he gave him an umbrella. After that, wherever he went a white parasol appeared over his head. For thirty kappas he was king of the gods. He is probably to be identified with Ekachattiya of the Apadana. Ap.ii.405

2. Nāgasamāla Thera

An arahant. The Apadana (Ap.i.119) distinguishes him from the above, whom it calls Ekachattiya. Thirty one kappas ago he placed a pātali flower on the thupa of Sikhī Buddha. Fifteen kappas ago he was a king named Bhūmiya.

The Apadana Commentary says, however, that this thera was the pacchāsamana (personal attendant) of the Buddha for some time and that he was called Nāgasamāla because his body was tender as nāgabuds.

Xuất hiện trong Đại kinh Sư Tử Hống ( Trung bộ kinh số 12) , trong bài kinh Tôn giả Nagasamala đang hầu quạt cho Đức Phật và được nghe phần thuyết giảng , quở trách vị 1 tu sĩ licchavi từ bỏ giáo pháp.

Wiki Tâm Học -Danh sách : Kinh Phật tự thuyêt - PT08 - Chương Tám : Phẩm Pàtaligàmiya

(VII) (Ud 90)

Như vầy tôi nghe: Một thời Thế Tôn đang đi giữa đường cùng với Tôn giả Nàgasamàla là Sa-môn tuỳ tùng. Tôn giả Nàgasamàla giữa đường thấy một con đường rẽ, thấy vậy bạch Thế Tôn:

– Bạch Thế Tôn, đây là con đường, chúng ta đi con đường này.

Khi được nói vậy, Thế Tôn nói với Tôn giả Nàgasamàla:

– Này Nàgasasmàla, đây là con đường. Chúng ta sẽ đi con đường này.

Lần thứ ba, Tôn giả Nàgasamàla bạch Thế Tôn:

– Bạch Thế Tôn, đây là con đường, chúng ta hãy đi con đường này.

Lần thứ ba, Thế Tôn nói:

– Này Nàgasamàla, đây là con đường. Chúng ta đi con đường này.

Rồi Tôn giả Nàgasamàla đặt xuống đất y và bát của Thế Tôn, bỏ đi và nói:

– Bạch Thế Tôn, đây là y bát của Thế Tôn.

Rồi Tôn giả Nàgassamàla đi theo con đường ấy, giữa đường bị các tên cướp xuất hiện đánh bằng tay hay chân, đập vỡ bình bát và xé rách thượng y của Tôn giả. Rồi Tôn giả Nàgasamàla với bình bát bị vỡ, với thương y bị xé rách đi đến Thế Tôn, sau khi đến đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên. Ngồi xuống một bên, Tôn giả Nàgasamàla bạch Thế Tôn:

– Ở đây, bạch Thế Tôn, con đi con đường ấy các tên cướp xuất hiện, đánh con bằng tay hay bằng chân, đập vỡ bình bát và xé rách thượng y.

Rồi Thế Tôn, sau khi hiểu biết ý nghĩa này, ngay trong lúc ấy, nói lên lời cảm hứng:

7. Cùng đi với kẻ ngu,

Kẻ trí phải chen vai,

Khi biết nó là ác,

Lập tức từ bỏ nó,

Như con bò bỏ nước,

Ðược nuôi ăn với sữa.

Wiki Tâm Học -Danh sách : Kinh Trung Bộ 12.Ðại Kinh Sư Tử Hống (Mahāsīhanāda sutta)

Trong Sự tích Đức Phật Thích Ca thì 

Dưới sự điều động của đại đức Moggallana, các vị khất sĩ trẻ tuổi dựng lên một am nhỏ cho Phật và nhiều am nhỏ khác cho các vị khất sĩ lớn tuổi. Tất cả đều được làm bằng tre, tranh và đất bùn. Am của Phật tuy nhỏ nhưng rất xinh xắn. Phía sau có một bụi tre vàng. Bên trái có một khóm tre xanh. Thầy Nagasamala đóng cho Phật một cái chõng tre và hai cái ghế, và đặt một lu nước cạnh bụi tre để Phật có nơi rửa mặt và tay chân. Thầy Nagasamala là một vị khất sĩ trẻ. Trước đây thầy là đệ tử của đại đức Uruvela Kassapa. Từ ngày đến Venuvana đại đức Uruvela Kassapa tiến cử thầy Nagasamala làm thị giả đầu tiên cho Phật.

Xuất hiện trong Thánh Nhân Ký Sự I – Phẩm Nāgasamāla

71. Ký Sự về Trưởng Lão Nāgasamāla

1423. Tôi đã dâng lên bông hoa āpāṭali ở ngôi bảo tháp của đấng quyến thuộc thế gian Sikhī (được tạo lập) ở khu vực cao ráo tại con đường lớn.
1424. Kể từ khi tôi đã thực hiện việc làm ấy trước đây ba mươi mốt kiếp, tôi không còn biết đến khổ cảnh; điều này là quả báu của việc cúng dường ngôi bảo tháp.
1425. Trước đây mười lăm kiếp, (tôi đã là) vị Sát-đế-lỵ tên Bhūmiya, là đấng Chuyển Luân Vương được thành tựu bảy loại báu vật, có oai lực lớn lao.
1426. Bốn (tuệ) phân tích, ―nt― tôi đã thực hành lời dạy của đức Phật.

Đại đức trưởng lão Nāgasamāla đã nói lên những lời kệ này như thế ấy.

Xuất hiện trong các kinh A Hàm