Thánh ni đầu tiên đắc quả A-la-hán của Đức Phật là Ni sư Mahāpajāpati Gotamī, người đã sáng lập và lãnh đạo Ni đoàn đầu tiên. Sau khi Đức Phật thành lập Tăng đoàn, Ni sư Gotamī đã noi gương, khát khao được truyền bá Phật pháp và cùng nhiều phụ nữ khác xin được xuất gia. 

• Mahāpajāpati Gotamī: Là hoàng hậu và cũng là cô mẫu của Đức Phật.
• Sự kiện: Sau khi Đức Phật thuyết pháp thành công, Ni sư Gotamī cùng nhiều phụ nữ đã xin xuất gia nhưng ban đầu không được, mãi sau này theo lời khuyên của Tôn giả A-nan, Đức Phật đã cho phép thành lập Ni đoàn, do Ni sư Gotamī đứng đầu.
• Ý nghĩa: Sự thành lập Ni đoàn đã mở ra cánh cửa cho phụ nữ tham gia tu tập và giác ngộ, mở rộng phạm vi ảnh hưởng của Phật giáo. 

Vị Tỳ kheo Ni đầu tiên trong Giáo Pháp của Đức Phật

Mahāpajāpatī Gotamī (Kiều Đàm Di) là một nhân vật quan trọng trong lịch sử Phật giáo, được biết đến như vị Tỳ kheo Ni đầu tiên, cũng đồng thời là di mẫu của Đức Phật Thích Ca Mâu Ni. Ni sư đã đóng góp lớn lao trong việc thành lập Ni đoàn và mở đường cho phụ nữ tham gia con đường tu tập giải thoát.

Mahāpajāpatī Gotamī sinh ra tại thành Devadaha, là em gái của Hoàng hậu Māyā, mẹ ruột của Thái tử Siddhartha (tức Đức Phật). Sau khi Hoàng hậu Māyā qua đời bảy ngày sau khi sinh Thái tử, Mahāpajāpatī Gotamī đã chăm sóc và nuôi dưỡng Thái tử như con ruột của mình. Bà cũng có hai người con ruột là Nanda và Sundari Nanda. 

Sau khi Vua Suddhodana (Tịnh Phạn) qua đời, Mahāpajāpatī Gotamī mong muốn xuất gia và theo đuổi con đường tu tập. Bà đã đến thỉnh cầu Đức Phật cho phép phụ nữ được xuất gia, nhưng ban đầu bị từ chối. Không nản lòng, bà cùng 500 phụ nữ khác cắt tóc, mặc y vàng và đi bộ đến Vesāli để tiếp tục thỉnh cầu. Tôn giả Ānanda, người đệ tử thân cận của Đức Phật, đã thay mặt bà thỉnh cầu Đức Phật cho phép phụ nữ xuất gia. Cuối cùng, Đức Phật chấp nhận với điều kiện họ phải tuân thủ “Bát kỉnh Pháp” (tám điều kiện đặc biệt dành cho Tỳ-kheo-ni). Mahāpajāpatī Gotamī chấp nhận và trở thành Tỳ-kheo-ni đầu tiên trong lịch sử Phật giáo. 

Sau khi xuất gia, Mahāpajāpatī Gotamī tinh tấn tu tập và sớm đạt được quả vị A-la-hán, giải thoát hoàn toàn khỏi sinh tử luân hồi. Ni Sư trở thành một tấm gương sáng cho các Tỳ kheo Ni

và phụ nữ thời bấy giờ, khẳng định rằng phụ nữ cũng có khả năng đạt được giác ngộ như nam giới. 

Câu chuyện về Mahāpajāpatī Gotamī được ghi lại trong nhiều kinh điển Phật giáo. Trong Kinh Tăng Chi Bộ (Aṅguttara Nikāya), phần Ekaka Nipāta, Đức Phật đã tán dương Ni sư là vị Tỳ kheo Ni trưởng lão đáng kính. Ngoài ra, trong Trưởng Lão Ni Kệ (Therīgāthā), có ghi lại các bài kệ của Ni sư, thể hiện sự giác ngộ và kinh nghiệm tu tập của mình. Một trong những bài kệ của Ni sư như sau:

“Ta đã thực hành theo lời dạy của Ngài,

Bậc Đại Giác, bậc Vô Thượng,

Người đã cắt đứt mọi trói buộc,

Đã nhổ tận gốc rễ của khổ đau.

Ta đã đạt đến sự an lạc,

Giải thoát khỏi mọi khổ đau.”

Bài kệ này thể hiện niềm tri ân sâu sắc của Mahāpajāpatī Gotamī đối với Đức Phật và sự giải thoát mà Ni sư đã đạt được thông qua việc thực hành giáo pháp.

Sự kiên trì và quyết tâm của Mahāpajāpatī Gotamī không chỉ đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong lịch sử Phật giáo mà còn thể hiện tinh thần bình đẳng giới trong con đường tu tập và giải thoát. Ni sư đã mở đường cho phụ nữ tham gia Tăng đoàn, khẳng định rằng sự giác ngộ không phân biệt giới tính. Tấm gương của Ni sư vẫn là nguồn cảm hứng cho nhiều thế hệ phụ nữ tu tập sau này.

——————

“Bát kỉnh Pháp” là tám nguyên tắc mà Đức Phật thiết lập như điều kiện tiên quyết để chấp nhận phụ nữ xuất gia, nhằm duy trì sự hài hòa và trật tự trong Tăng đoàn. Các nguyên tắc này nhấn mạnh sự tôn trọng và tuân thủ của Tỳ-kheo-ni đối với Tỳ-kheo.

Nội dung của Bát kỉnh pháp:

1. Tỳ-kheo-ni, dù đã thọ giới bao lâu, phải kính lễ Tỳ-kheo mới thọ giới.

2. Tỳ-kheo-ni không được an cư ở nơi không có Tỳ-kheo.

3. Tỳ-kheo-ni phải thỉnh giáo giới từ Tỳ-kheo mỗi nửa tháng.

4. Sau kỳ an cư, Tỳ-kheo-ni phải thỉnh cầu Tỳ-kheo thực hiện lễ Tự tứ.

5. Tỳ-kheo-ni phạm tội nghiêm trọng phải sám hối trước cả hai bộ Tăng.

6. Tỳ-kheo-ni phải trải qua giai đoạn học giới hai năm và được Tỳ-kheo chấp nhận trước khi thọ Cụ túc giới.

7. Tỳ-kheo-ni không được quở trách hay khiển trách Tỳ-kheo.

8. Tỳ-kheo-ni không được giáo giới Tỳ-kheo, nhưng Tỳ-kheo có thể giáo giới Tỳ-kheo-ni.

Những quy định này được Đức Phật đặt ra để đảm bảo sự hòa hợp và tôn ti trật tự trong Tăng đoàn, đồng thời phản ánh quan niệm xã hội và tôn giáo thời bấy giờ.

Bát kỉnh pháp được ghi lại trong nhiều kinh điển Phật giáo. Đặc biệt, trong Kinh Tăng Chi Bộ, phần Ekaka Nipāta, Đức Phật đã đề cập đến các nguyên tắc này khi chấp nhận Mahāpajāpatī Gotamī và 500 phụ nữ khác vào Tăng đoàn. Ngoài ra, các tài liệu như Trưởng Lão Ni Kệ (Therīgāthā) cũng ghi lại sự kiện này và vai trò của Mahāpajāpatī Gotamī trong việc thành lập Ni đoàn.

Bát kỉnh pháp không chỉ là những quy định về hành vi mà còn mang ý nghĩa sâu sắc trong việc duy trì sự thanh tịnh và ổn định của Tăng đoàn. Việc tuân thủ các nguyên tắc này giúp Tỳ-kheo-ni rèn luyện sự khiêm tốn, tôn trọng và tinh tấn trong tu tập. Đồng thời, nó cũng phản ánh sự hòa hợp giữa hai bộ phái Tăng và Ni, đảm bảo sự phát triển bền vững của Phật giáo.

Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện đại, việc áp dụng Bát kỉnh pháp cũng gặp nhiều thách thức và cần được xem xét linh hoạt để phù hợp với tinh thần bình đẳng và tiến bộ của xã hội ngày nay.

Hình ảnh Tỳ kheo Ni Mahāpajāpatī Gotamī qua tranh, tượng & tranh AI vẽ thể hiện qua 3 thời kỳ:

. Thời trẻ: Là dì & cũng là di mẫu (mẹ kế) của Đức Phật đang bế Đức Phật thuở nhỏ trên tay.

. Xuất gia: Trở thành Tỳ kheo Ni đầu tiên trong Tăng đoàn Đức Phật

. Tỳ kheo Ni trưởng lão đáng kính Mahāpajāpatī Gotamī do AI vẽ

——————

Idaṃ me puññaṃ āsavakkhayā’vahaṃ hotu.

Phước lành này của chúng con, nguyện đoạn trừ các lậu hoặc - trầm luân.

Idaṃ me puññaṃ nibbānassa paccayo hotu.

Phước lành này của chúng con, nguyện là duyên thành tựu Niết bàn.

Mama puññabhāgaṃ sabbasattānaṃ bhājemi;

Phần phước của chúng con, xin chia đều đến tất cả sinh linh.

Te sabbe me samaṃ puññabhāgaṃ labhantu.

Mong tất cả hãy thọ nhận phần phước ấy được đồng đều nhau cả thảy.